Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Totonaca de Papantla de Olarte, Veracruz.
Xa Tatzok´ni Lic´uch´un Tutunacu Xa Lac Kachiquin Xla Olarte, Veracruz
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Mak´ank´achahua, Mirto cimarrón
Mak´ank´achahua

Huá amá k´atum licuxtut xla puxa-matuy cm. xli langa, ik xanat laktzutzokh´o. Xana xlihuac´k´ata. Staka nak kamak´ataman y nak xpaxtunitni tíjia, nak katukuxtu y nak katijín.

Aná niku la´. Adolfo Ruíz Cortinez, Allende, Aktzu tzukswat, Ak´pulut, Belizario Domínguez, Cazuila, Emiliano Zapata, Joloapan, Kachiquín xla Olarte, Kak´atit, Kapuksnanquihui, Katzukswat, Lank´a puxka, Lán xtalakawan xla Juárez, Morgadal, Pueblillo, Puksnanquihui, Puxni, Saksi ch´uch´ut, Sombrerete, San Pablo, Unión y Progreso, Xk´am, Xkh´oyot sip´i, Xtakni puxka, Xtakni taxtunú.

Lic´uch´un. Akxní k´ank´astaja snún tlan li akchak´akan akcuquitzis minuto, lata aktuy xamana, cun xapupun neje lakcaxtlahuakan, ya sea xlakquihui, kxpak´enitini o xa nejeta, na makmank´aya aktum tzisní.

Xquiltzukut y xa tatat. Jaé k´ank´astajat hua jaé aktum chi´ch´i tatat, chu quiltzukú, purqui lhuhua huatiyá talakh´achak´a akxní icaknan y para lan ak´chi´ch´inita. Tlan paxkan mi lihuac´.


Mirto cimarrón

Es una hierba de unos 40cm de alto, su flor es roja. Florece todo el año. Crece en los acahuales y a los lados de caminos, en el campo y veredas.

Localización geográfica regional. Adolfo Ruíz Cortinez, Agua Dulce, Alende, Arroyo Grande, Arroyo Verde, Belisario Domínguez, Cazuelas, Cerro del Carbón, Chote, El Carrizal, El Cedral, El Cedro, El Palmar, El Palmito, Emiliano Zapata, Joloapan, Morgadal, Papantla de Olarte, Polutla, Poza Verde, Pueblillo, San Pablo, Sombrerete, Totomoxtle, Unión y Progreso y Vista Hermosa de Juárez.

Uso medicinal. Cuando alguien sangra mucho de la nariz se debe lavar la cabeza unos 15 minutos durante unos 15 días con un hervido preparado con cualquier parte de la planta de mirto cimarrón que haya sido dejado al sereno una noche.

Causas y síntomas de la enfermedad. El sangrado de la nariz es una enfermedad caliente provocada porque mucha gente sólo se lava la cara o la cabeza en tiempo de calor en lugar de todo el cuerpo.