Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Cora de Jesús María, El Nayar, Nayarit.
Cuyej tu´ upij tu tyi´ guatarij, naayerij mej tyu´ ugu´ atyaj chusetyej mej chej, El Nayar, Nayarit
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Achiutasa, Achiutasha
Achiutasa

Aitüij ein aünaütu´upic, axuitzi guara´a. Ti´i pu´u naanaj pürücü, chuata´a pu guauij ü tücün guame cajpu tiutacuiucaj ayi, achu 40 cm ajtütüj. Tupua aüj cuati ü xamueiran ruravij püayíj. Tü pua ari ca´ani, ayejcha´ata ti pauvij ayij tü ü cüyaran, 1.5 cm pu tütümaj ayij. Ü xutairan pauuij pu güite´ethaj ayij.

Yaa puj ti´i rátyaguájmee. Huertitas, Santa Cruz, La Pista, La Concepción, Santa Rosa, San Francisco, Huaynamota.

Guatarij. Tü i´achuitaj: i rauyatzan pujü tu´upij a pu i sei vaso irantiyen, achu tü puamuáj ruxe´eve´e.

Yaa pu eincüm tyi icuinye yaa pu tyu´ase. Tü pu´a ayan achuitij, naa puj tyí´í tyaumuara´a `ame, capú tyí´í cueímü `ame nyi tü tyu´u muáre´en; tü ara´utacu´ine; ajta´i `eyan aüna tü iuta´achu´i. Gu´asi na´i mí´í caj tü´ürij ajta maj baújsi.


Achiutasha

Es una guía que se extiende por el suelo, con las puntas de las ramas creciendo hacia arriba hasta 40 cm. Sus hojas cuando están tiernas son verdes, al sazonar (madurar) se vuelven de color rojo, al igual que los tallos, éstas miden 1.5 cm de largo. Sus flores nacen en forma de cabecitas pequeñas, son de color rojo. Crece durante la época de lluvias en la playa del río y a la orilla de los caminos.

Localización geográfica regional. Huertitas, Santa Cruz, La Pista, La Concepción, Santa Rosa, San Francisco y Huaynamota.

Uso medicinal. Para el tratamiento del chorro (V. diarrea): se hierve la planta, un manojito en 1 litro de agua y se toma el cocimiento como agua de uso, las veces que sea necesario.

Causas y síntomas de la enfermedad. El chorro también se conoce como diarrea o como soltura. Cuando una persona adquiere esta enfermedad siente dolor de estómago, no tiene apetito, ganas frecuentes de evacuar, el excremento es líquido. Es causado por el calor, por tomar agua no hervida o porque no cae bien algún alimento ingerido.