Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Cora de Jesús María, El Nayar, Nayarit.
Cuyej tu´ upij tu tyi´ guatarij, naayerij mej tyu´ ugu´ atyaj chusetyej mej chej, El Nayar, Nayarit
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Cuaxpuaaxa´a, Ciruelillo
Cuaxpuaaxa´a

Aitüij ein aünaütu´upic, axuitzi guara´a. Cüyej tü achu arasevi metro ajtü´ü ma´a `alli´i, ajcabatümee ü xamueiran, cáju´uxa´amee cuaínavin pu xu´utaj, guápua xütye pu tütü´ümee cáguaira´a ü tacairan culen pu´u cumu sei xutye, cü pu tyi´icaju´uxamee. Tüpu´a arij cuasi tyaumuavi´i pu `alli´i, ajta seica pauvi´i `alli´i sei pu´u urajatse´e. Cabaütsü´ü pu `alli´i ü xamueiran ü xüjcata´a, guáu ma `agua ütsita cuarí´i ü taca´iran. Tün pu´u ánmutsi.

Yaa puj ti´i rátyaguájmee. Las Huertitas, Santa Cruz, Santiago, El Sabino, San Francisco, Huaynamota, Ixtalpa, La Concepción.

Guatarij. Iruuyatsan pu ü cutsapa´aran tü´ü iraayen tu´uta utaimün muacua xuca´aj na´arij achu tü püamua ruxeeve´e.

Yaa pu eincüm tyi icuinye yaa pu tyu´ase. Tü pu´a ayan achuitsij, naa puj tyí´í tyaumuara´a `ame, capú tyí´í cueímü `ame nyi tü tyu´u muáre´en; tü ara´utacu´ine; ajta´i `eyan aüna tü iuta´achu´i. Gu´asi na´i mí´í caj tü´ürij ajta maj baújsi.


Ciruelillo

Árbol (palo) de 6 m de alto. Sus hojas están formadas por hojitas que miden 4-7 cm de largo, con abundante pelo (pubescencia) en ambas caras, parecen de terciopelo. Flores blancas de 3 mm de largo. Su fruto es de color amarillo, mide 1.5 cm de largo y tiene un huesito (semilla).

Localización geográfica regional. Las Huertitas, Santa Cruz, Santiago, El Sabino, San Francisco, Huaynamota, Ixtalpa y La Concepción.

Uso medicinal. Para el tratamiento de la diarrea o soltura: se cuece un puñito de la cáscara en 1 litro de agua y se toma como agua de uso, durante cuatro días o el tiempo necesario.

Causas y síntomas de la enfermedad. También se conoce como diarrea o como chorro. Cuando una persona adquiere esta enfermedad le duele el estómago, no tiene ganas de comer, con frecuencia le dan ganas de evacuar y en ocasiones se presenta vómito. Es causado por el calor o porque no cae bien algún alimento ingerido.

Otros datos. Su fruto es comestible, aunque tiene un sabor agarroso.