Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mayo de la Región de Ahome, Sinaloa.
Juyam Jabeta Jijitome Mayo Yoremata Anepo Umu Ahumempo, Sinaroapo
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Guat´ta, Sauce
Guat´ta

Juyá bat´te metrom tetebia; ju beegua yun etajtiriam jípure; ume sag´guam un´nam ili tapsiolai, ilim tetebe; ju seegua tósali o saguali, bebempolai, memet´katana; ju taka mora taka ten´na. Siime ju batgüe mayuam´mechi yoyotu, canalimpo, jibá sisialia. Juya sebechipo jipugua.

Jak benakusu teigua itóm nasuk. Ahumempo, Carapuepo, Chojimpo, Sinaloa de Leyvapo.

Jitasu ai jijitogua. Ume juya puntam obampo am orenake kelita kutampo jun´ne anai u siboritacham orenake. Ju taguakapo yeu beekame kuruspo benasi a gotiana kabeta a bicháyo choki kurusta orekau bichák benasi (ume jitá taayame jibá ará a bitcha, taata yeu güe bichák yeu sisime umui uka itóm atchayta buijguakapo).

Jitasu a jojoa entok jachisu au nanatia ju kokoa. Jabeta siberituko be´tesi eenake, ka yejte peenake, un´na kookorinake, kochira tenasi o yun .kokochem tenasi.

Guate jitá taayaguame. Buichiam jabetat oreguako jijíkaijtu ume saguam tajayo.


Sauce

Árbol como de 6 m de alto, palo con cáscara llena de rajaduras. Las hojas son muy delgaditas, un poco larguitas. La flor es blanca o amarilla, solitarias, distanciadas. El fruto parecido al fruto de la mora. Crece a lo largo de las orillas de los ríos, canales, siempre se le ve verde. Se le considera fresco.

Localización geográfica regional. En la región de Ahome, El Fuerte, Choix y Sinaloa de Leyva.

Uso medicinal. Las puntas de las ramas se echan en brasas de cualquier leña y se sahumeria (V. sahumar) a la persona que tiene algo mal puesto (V. brujería). El sobrante de lo quemado se tira en forma de cruz sin que nadie lo vea hacia donde está la cruz de la estrella (sólo las personas con el Don la pueden ver, sale hacia el oriente que fue el rumbo tomado por Cristo).

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando una persona tiene algo mal puesto se siente pesado, no tiene ganas de levantarse, está en gravedad, como dormido o con todo el tiempo sueño.

Otros datos. Cuando se tienen puestos gusanos se oye como chillando cuando se están quemando las hojas.