Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Tojonchichik, Pata de león
Tojonchichik

In xiuitl mojtamachiua sempoal uan makuil tlajkokotoktli tlatamachike, ijkuayo petstik uan pitsak, moskaltia san mojsoua in motlapayotia chichiltik, imajtlapalua tlachia kense iikxiua in "Leon" xoxoktike uan ipiikuayoua pitsaktike ixochioua chokotsitsi, aseltike uan uajuasaktike ipan ixomajtlapalua ikon chichiltike. In xiuitl moskaltia xopantla pejua xochioua in mayo o junio uan xochiotlajmi in diciembre, mouatsa pampa tlasejuetsi. Moskaltia tepexico, kuajtla, ojtenco, metepanco, tlaltonalpa uan tlalkaualtipa. In se xiuitl tlen moijtoua sejsek.

Tlaltikpak kampa kate. Inin xiuitl moskaltia in La Magdalena Tlaltelulko, Tekpa, Teotlalpan, Tetela, Yoalkoatl, Komaltiopa, Kalnauak uan Poxtla.

Xiuipajtli mojtekiuia. In Pata de Leon mojtekiuia kampa se komapalani o kijsa sauame ipan kamaktli mojtisi imajtlapalua tlen in xiuitl, uan ijyeso motlalilia kampa se kijpia in kokolis, teijpa se mokamapapaka ika amelatl. Kampa sauame mojposonia se maxkochtli tlen in xiuitl ipan se litlo atl ika in atl mojpapaka inin sauame.

Tlen ijka pejua uan momachilia in kokolis. Inin kamapalantli o kamalichintli pejua pampa se kate miek kauali kampa tona, kijsa apojpoloka ipan kamaktli, likijsa uan tekoko.

Mojtekiuia nokseki. In "Pata de Leon" mojtekiuia kampa kin tlamaka tlapialme.


Pata de león

Esta planta mide como 25 cm, su tallo es delgado y liso, crece extendido es de color rojo. Sus hojas tienen la forma de una patita de león, son de color verde y tienen un tallito delgado. Sus flores son pequeñitas, de color rosa y tiene como rayitas rojas en sus hojitas (pétalos). Se da en el temporal, empieza a florear en mayo o junio y termina en diciembre porque se seca con el frío. Crece en las barrancas, los campos, los caminos, linderos, solares y terrenos baldíos. Es una planta que se considera fresca.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Tecpa, Teotlalpan, Tetela, Yoalcoatl, Comaltiopa, Calnahuac y Poxtla.

Uso medicinal. Se utiliza para los fuegos que salen en la boca o que también les llaman como mal de boca. Se toman unas ramitas de esta planta y se remuelen para que saquen su jugo. Este jugo se pone en el fuego y después se lava la boca con agua corriente.

Para los granos, se hierve un manojito de la hierba en 1 litro de agua y con esto se lavan los granos, tallándose con la misma hierbita.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los fuegos o el mal de boca viene por estar mucho tiempo en el calor, salen excoriaciones en la boca. Arden y duelen algo.

Otros datos. Se usa como alimento para el ganado.