Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Sierra de Zongolica, Veracruz.
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Morragia, Morragia
Morragia

Inin xiupajtli xoxouik, iluayo kamojtik iuan kostik, ixiujyo patlauak ueyak iuan tilauak iuitso pitsauak iuan istak ixochio azul. Nochipa xotla keman inin xiuitl pitsuaki oksepa pankisa imayo keman oksekine moskaltia iuan oksekime xotla inin xiuitl mayo. Inin xiuitl nochipa mos kaltia itech tlali chipauak itech milo kan tlaseseya. Xalo iuan barreal.

Kanin moskaltia. Tlaquilpa, Vista Hermosa, Quetzaltototl, Ocotitla.

Inejnekilis. Kipajtia tlatlaxistli iuan yakatsol eskialistli se kiposonia kana ome noso ele ixochio ika tlajko litro atl iuan se koni tlajko taza atl totonik ele vuelta se tonali ika ome tonali yen kokolistle sesik iuan pajtli totonik yakatsol eskisalistli ipampa se kiposonia atl kitlalia se ome ixochio ika se cuarto de litro atl ika san semitsi se koni. Nonijke se kikuechoua ixiujyo toma se kitlalilia tepetsi alcohol iuan se kijnekui ikinon ayakmo se yakatsol eskisa sesik.

Tleka iuan kenkoistli se kimaxilia. Tlatlaxistli ualaua kema se mosijsiaua nochisesik se maltia ika atl sesik tla se kono kafen totonik iuan niman se koni atl sesik noso se moejekauia. Kimachilia kikixkialistli itech tlaxka toneue iyelpa iuan itsonteko motlalia yimanki iyakatsol tla estli kisa tlejko totonik yen ikxiua ipan itsonteko inon seseyak ipampa inon motsakua ijtik itsonteko iuan inen peua kisa estli amo fierro se kimachilia san se tipitsi se kimachilia tonaue itsonteko iuan amo niman panoua inin kokolistli.


Morragia

Hierba de color verde. Hojas anchas, largas y gruesas, con espinas delgadas de color blanco. Su flor es azul y florea todo el año. Es fría. Cuando se llega a secar vuelve a retoñar. Tiene una raíz de color amarillo en forma de camote. Generalmente nace en terreno limpio, entre milpas, en tierra húmeda, arenosa y barreal.

Localización geográfica regional. Municipios Tlaquilpa, Vista Hermosa, Quetzaltototl, Ocotitla.

Uso medicinal. En el tratamiento para aliviar tos, gripe y hemorragia nasal, hervir dos o tres florecitas en medio litro de agua y se toma media tacita de té caliente tres veces al día, sólo en dos días. La enfermedad es fría y la medicina caliente. Para la hemorragia nasal también se prepara un té con 1 ó 2 florecitas en un cuarto de litro de agua y sólo una vez se toma. También una hoja se machaca con las manos, se le agrega tantito alcohol y se huele para cortar la sangre, ésta también es fría.

Causas y síntomas de la enfermedad. La tos y la gripa es causada por tomar cosas frías, baño con agua fría, tomar café caliente y luego tomar agua fría o que le haya dado el viento frío o la lluvia. Se siente como si algo raspa en la garganta, duele el pecho, la cabeza, y se pone delicada la nariz.