Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Tsus tsiipi´, Quelite verde
Tsus tsiipi´

Yi´p pim tum metro i yukmi, chitkiy i kuy, medio poopo, pontam i´ ay, chitkiytyam i kiityityam, ke´nam nundo tsiip´´, woyotam i tyim Sabatstam. Yi´p pim yo´npa poktikom.

Juty tam po´tpa. Yagats Lumuj, Sabaneta, Samaría, Kan Lumuj, Su´unnaxyukmf, Los Mangos.

Tyi i cho´yi´ypa. tétano, pu´uka´ i Llaga: Sostap tun wo´oki i ay tum litrujom ni, kun yi´p ni´ wi tse´etap juty ma´alane´eba, tungag jesan mu´tstap agan yukmi´ i ja´ptap tsa´ayukmi. Dejpuej ke wi tse´ene´ebam je´m ka´akuy, wi aktistap kun tum puktuuku i akka´maytyabam je´m po´otyi, yip wattap asta ke wi pixiñ.

Tyi´iga´ ta putka´aba je´m ka´akuy. Pu´ukayajta putka´aba, iga ta tip pa uusu´, ima´alap, o´ypa llaga ankakpa´. Ta matspa tétano, jesik dya tan tso´yip algún ko´owaji´, o algún tsan waaxi´.

Tungag datuj. Jextyim i cho´yiyo´oyi komo amarrativo i tyiichak.


Quelite verde

Hierba de 1 m de altura aproximadamente, tronco liso, medio blanco. Hojas blanditas, lisas, menuditas parecidas a la hoja del quelite (hierba mora). Fruto redondo rojo. Esta planta crece en montes bajos y acahuales.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Sabaneta, Samario, Loma de Tigre, Barrosa y Los Mangos.

Uso medicinal. Tétanos, granos y llagas: se hace un cocimiento con un puño de hojas en 1 litro de agua, con esta agua se lava la infección, otro puño de hojas se tuestan en el comal y se muelen en metate hasta hacer un polvo, después de lavar la parte afectada se seca bien con un trapo limpio y luego se aplica el polvo, esto se hace hasta que sane el paciente.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los granos salen por piquetes de mosco que se infectan, a veces se hacen llagas. El tétano da cuando no se cura alguna cortada, raspadura o alguna mordida de víbora (V. mal de arco).

Otros datos. El piquete tiene los mismos poderes curativos que la raíz amarrativa (sirve para lo mismo y se emplea de la misma forma).