Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Seri de Sonora.
Conca´ac Quih Ziix Icoihipe Hehe Iyaat Oaanloj Coi
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Hacain cosclc, Vara ceniza
Hacain cosclc

Hehe hant quiiti quisil ihaa, iquinol tazo taaxiipi haa coimaafp iha, iti colx coi hiiyaat ac. Istaalca quiih haxmoiplamo. Quinlaz coi haacöta haco maax icoosx cocöj caahmaa, moos itaaclom com haxmom mihjo. Hehe hipiix ihasii miipi xo yapötx zo itcmaaxi ihoo. Istaalca coi taax hantiimac imiis, isiilca iti coocaxoj coi moos haxmoosclo. Ixaai com tiix cacösxaj ihaa. Hacöt com ihin caah iti moocöp, hamt caai tic quih taax moos an oo miiticol, spitj xah, najcazc quih moos ihiin ac ah iti moocöp, spitj cmaam quih quicoot taapx hapx miyaat.

Hant iti yaacp coom. Socaaix xah, Haxöl ihom xah, Hahöj itcooj xah, Tahejcö, Hizaax tcoo iti ihom iha.

Ziix icoihiipe quih coi haa ac. Hacazni xah, ziix paiij an oo coom oop quih cöspaii taax hacain cosclc quih tpaztoj icöloj quih cmahainim. Hiix caap moo an oo tmaatj maax coompaisx hant op ac. Coanaxz iha hant cmipla ac. Xiica hizaax ptiquinim ihaa, hamax haax coi maap quih ziix quih an oo tpacaax casool iyaat quih haaxo hatapöj, quih hantiip. Haax quipxaa quih hacain cosclc iyaat taax ptiquinim iha; hizaax ocötaacpactax hant quih iti tpaacax ixaap quiiti toofin maax cmaax quiipe haa. Ziix quih cösajijim piitaax haptco siipe haa. Ziix quih iti cötpaacta coi caa mooquepe xah.

Ziix quih inqueepe isooj quiij iti cahca xah. Ipaacta xahaa tahca maax cmique hizqui ziix coocop yesool quih caixaj quih imiip, ziix paiij an oo coom zoh s´haa poo hox hant oop paac haa poohcax tax isajiz ahaa, ziix quisax quih hoox hapacta quih ziix itaap maax ipl com emijac. Ihaait caap taax yesool cah coi maahoaan, hizaax ocötpaacta maax xaa coisquiipe ac taax isooj compaah. Xiica quizil coi taax quiiti coazquim ihaa, ziix oop zo haapomtax xahaa spaaihaa. Icoozim quih taax t´hama cmaax xiica cocooptoj coom quictooj iha hizaax aitaah maa Conca´ac com oxahteemex ziix oop quih haquix miih.


Vara ceniza

Es una ramita que mide cerca de veinte centímetros de altura. Tiene hojas largas, miden dos centímetros, son lisas. Esta rama huele bonito, no hecha flor. Las hojas son de color cenizo igual a los palitos de las ramas. La raíz es muy larga. Crece cerca de las casas, en la arena, junto con spitj, najkash, spitwam.

Localización geográfica regional. Punta Chueca, Desemboque, Sargento, Kino, Isla del Tiburón.

Uso medicinal. Se usa para picadas de víbora, de alacrán (V. ponzoñas). Se hierve una taza de agua, se le ponen unas ramitas de acainwoskli y se lavan las picadas con el cocimiento lo más caliente que lo aguante la persona. También para picadas se usa frotado. Esta mezcla se prepara juntando en un frasco con alcohol ramas de romerillo, ajo machacado, sal, poquita agua y ramitas de acainwoskli, se deja reposar unos días y se tiene listo para cuando se necesite.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando a la gente le pica un animal venenoso como los alacranes, duele mucho la picada, si a la persona le hacen mucho estas picaduras se le puede trabar la lengua y desparramarse el veneno por la sangre, por eso se tienen que curar pronto, sobre todo los niños. En tiempo de calor, cuando tienen las crías estos animales, a más gente le pican.