Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Bho´mkox oriigan, Bho´mkox oriigan
Bho´mkox oriigan

Giilim jix uub dhi´ puchu´m dhi iipoñi, gio na xiboorak tu iipon, mui´ maap jum daa´ gu totna´n, +´lich pa´ tu jaa´ jix ch+tdo´. Jix mura´nma´ tu yoot jix kobkom. Mu ja´p chioñxh+r jix joi´ñ na tut ka´, gio mu j´ap ak jugii´ñ. Julio ja´k tu iipon, agosto ba´ ja´k tu yoot.

Na jaxchu´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Canoas, Gavilanes, Kuba´ram, Tubaatam, Susbha´ntam, Giotam, Mua´lhim, Koxbilhim, Juktir.

Na tu´ jix bhai´. Jix dhuadhi no´ jiñ e/e/ gu somaigi, no´ añ i´o´, piam no´ enteer jix cho ko´k, na añ jidhorai i´ya´.

Na tu´ pui´ chu bua. Jiñ aiya´ gu somaigi´ no´ anich ba´n, gio no´ anich cham jai´ t+t+i gu jiñ jajannulh, pu´ñi ba´ bhai´ ji g+bka´iñ, gio na enteer jix cho ko´k ka´, gio na m+rda´ gu jiñ buupui baraa´ jix sasooka´iñ.


Bho´mkox oriigan

Hierba de olor fuerte, muy ramosa, con muchos tallos saliendo de la misma raíz. Hojas pequeñas, de color verde claro, salen una al lado de la otra (en pares). Flores muy finitas, de color morado, se dan en montoncitos en el mismo lugar donde salen las hojas. Crece en laderas pedregosas, en cañadas y cerca de arroyos. Se encuentra desde julio, florece a partir de agosto.

Localización geográfica regional. Canoas, Gavilanes, La Candelaria, La Guajolota, Los Charcos, Llano Grande, San Bernardino de Milpillas Chico, San Francisco de Ocotán y Santa María de Ocotán.

Uso medicinal. Para la tos, gripa y dolores: se toma su cocimiento.

Causas y síntomas de la enfermedad. La tos y la gripa dan por enfriarse o por mojarse y no cambiarse la ropa. Se siente fiebre, debilidad, dolor de todo el cuerpo, lagrimeo, mocos en la nariz y a veces expectoraciones.