Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Pastor yooxi´, P´astor, Pastor yooxi´, P´astor
Pastor yooxi´, P´astor

Gu pastor ja´p tu´m na sai´, na mui´ tu tooton, sia ku gu´ ma´n p+x tu tak. te/´te/b tu jaa´ +´rdich. Ja´p tu´m tu yoot na junba´. Mu ja´p jix joi´ñ na tut ka´ na pai´ cham p+k jix u´xi´. Abril ja´k tu iipon, maayo ba´ ja´k tu yoot.

Na jaxch´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Canoas, Gavilanes, Susbha´ntam, Tubatam, Su´sbha´ntam, Giotam, Mua´lhim, Koxbilhim, Inktir

Na tu´ jix bhai´. Dhi´ puchu´m dhi iipoñi´ jix dhuadhi´ no´ añ jix choxkoñ.

Na tu´ pui´ chu búa. Jiñ aiya´ gu toxkoñi´, no cham bhai´ tu biili´ñ gu ji ñ book, pu´ñi ba ´ bhai´ jix ko´klia´ gu jiñ book, gio na añ cham ka tu nak ka´, dai´ na añ bakboda´, gio na añ biotda´, gio na añ j+mmurda´.


Pastor yooxi´, P´astor

Hierba parecida al zacate, con muchos tallos que salen de la misma raíz. Hojas largas y delgaditas. Las flores salen sobre racimos que parecen olotes pequeños, son finitas y transparentes o blancas sobre el olote café. Crece en lugares despejados, no muy boscosos. Se encuentra desde abril, florece a partir de mayo.

Localización geográfica regional. Canoas, Gavilanes, La Candelaria, La Guajolota, Los Charcos, Llano Grande, San Francisco de Ocotán y Santa María de Ocotán.

Uso medicinal. Para el empacho: su cocimiento se toma.

Causas y síntomas de la enfermedad. El empacho da generalmente por no poder digerir algún alimento y se presenta con malestar del estómago, falta de apetito, vómito, diarrea y a veces fiebre.