Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Coj nichra siqui ij, Árnica de vesana
Aster sp.
Coj nichra siqui ij

Ngo coj achi huij xia centimetru guenda xacan. ni daco hua gatïn. ni hua mare chrun lij danj. ni ma ni´yo xichra. ni ra´a coj danj huin colo mare ej ni uta nu coj lij gatïn chrun lij danj. coj gachra do nu nda nica, ni coj lij nu nda xata ra chrun danj. ni coj ra´a tan lij danj hua. ni yya anïn ra coj danj huin sa maya aj. ni nga nï´ hua `nïn yya danj ni sa rumi lij danj hua. ni sa xichra tan lij danj hua. ni ahui sa atan danj raj ni hua nichra man.

ni coj naj ma diu guma aj.
ni coj yya´an huin.

Xuma ma coj danj. Du´ua daue, Xine, Xuma nico, Rucu, San Jose San Martín nej.

Nuj xi´i niyyan coj danj. Coj danj niyan guenda xi´i u´ya aj ni guyyan ni gahue go´o ngo taza hua´nïn ngo gui. nga a´i riqui ni hue da gahue go´o huanïn ngo gui nda ganiquïn riqui.

Nuj huin si yya xi´i danj. Nga anun nuij riqui nga ni a´hui´ xi´i. nga u´ya riqui ngo gui nga ni uta a´i riqui nij yya. ni hue danj ran nej ne´e nga anu nuhuij riqui ni uta a´i riqui ni u´ya sa nne chre danj. ni nahue xa nej ne´e chra dadin a´i riqui nej.


Árnica de vesana

Es una hierba de 40 cm de altura aproximadamente. Su tallo es delgado, de color verde con pelitos. Sus hojas son verdes de los dos lados, pequeñas, salen pegaditas al tallo, como lenguitas, las grandes están en la parte de abajo, las de la punta son más chicas, tienen sus orillas como dientecitos. Las flores son amarillas, cuando están en botón, es redondito, tiene como espinitas, les sale espuma blanca encima y es un poco pegajoso, cuando abre es como una margarita. Esta hierba la podemos encontrar en la época de lluvias en los llanos. Es una planta caliente.

Localización geográfica regional. La Laguna Guadalupe, San Isidro Chicahuaxtla, San Andrés Chicahuaxtla, Santo Domingo del Estado, San José Xochixtlán.

Uso medicinal. En el tratamiento de la diarrea se hierven unas ramitas en una taza de agua. Este té se toma tres veces al día. Cuando hay dolor cólico se prepara un té con las ramitas y se toma tres veces al día.

Causas y síntomas de la enfermedad. La diarrea se presenta porque da frío en el estómago. Una persona que tiene diarrea hace sus necesidades muy aguado y le duele el estómago. El dolor cólico se presenta porque los niños juegan lodo y se les enfría el estómago. Un niño que tiene dolor cólico, siente dolor fuerte en el estómago y no quiere comer.