Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Coj xacuin, Hierba de avispa
Coj xacuin

Ngo coj achij co unj centimetru guenda xacan. ni chrun daco huin chrun sa niyyo lij, ni gatïn huaj chrun lij danj, ni taj dugui´ ra´a nej coj danj. ni hua siyya ra´a coj danj, ni hua maru nïn nej rian coj danj, ni ne´rucuj hua daj, ni nun ngo sa yya gatsi lij danj ra´a coj danj, ni yya anïn ra coj danj huin yyaj cuan an ni gatïn chrun siganïn nej coj lij danj ahui nej yya lij danj, ni sa can lij ma ra yyaj danj ni ro´ hua rune lij huaj.

coj danj ma nej lugua yyan hua `yyo yyo´o ni anïn yyaj diu guma an ahui agosto nda octubre.

Xuma ma coj danj. xuma du´ua daue, Xuma nico, Xuma xine, xuma rucu, ni a´ngo nej xuma´ huin yyo´o nuhuij nej.

Nuj xi´i niyyan coj danj. Guenda xi´i u´yya aj, ni guyyan doj coj danj ni co´oj ngo taza huanïn ngo gui.

Nuj huin si yya xi´i danj. Nga anun nuhuij riqui ni a´i ni u´yya sa nne chre, hue dan go´o coj danj ni ganiquïn xi´i danj.


Hierba de avispa

Es una hierba de 25 cm de altura aproximadamente. Su tallo es verdoso, delgado, tiene muchos vellitos, que son más largos en la punta de la rama. Sus hojas salen una frente a la otra en el tallo, son chicas, ovaladas pero con una puntita en piquito, son de color verde oscuro del frente y más pálido de atrás, en la parte de atrás se le ve una rayita blanca en el centro a lo largo de la hoja. Las flores son de color morado, pequeñas, en forma de avispa, salen entre las hojitas y en la punta de las ramas. Sus frutos son alargaditos y sus semillas chiquitas en forma de lenteja. Esta planta crece en lugares húmedos y florece de agosto a octubre.

Localización geográfica regional. La Laguna Guadalupe, San Andrés Chicahuaxtla, San Isidro Chicahuaxtla, Santo Domingo del Estado.

Uso medicinal. En el tratamiento de la diarrea, se prepara un té con unas tres ramitas y se toma una taza de este té tres veces al día.

Causas y síntomas de la enfermedad. La diarrea da cuando hay frialdad en el estómago. Una persona que tiene diarrea, hace sus necesidades muy aguado y le duele el estómago.