Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
Coj gu´ ua maru, Hierba de baño negra
Coj gu´ ua maru

Ngo coj achij huanin metru guenda xacan. ni chrun daco hua nu´ui ni hua rumi daco ni uta ye´ hua ra´a ni hua ra a ni hua nu´hui ra´a ni hua hua ga´tï ra´a ni ngo ya anï ra´a huin yyaj cuan anj. ni nej gu´chrun lij dan nico da´ sico oj ni sa rimi lij dan huaj ni nga nallichra ra´ a coj dan ni hua ye´ ej ni ma Chru manj raj.

Ne´ma coj danj. Du´ua daue, Xuma nico, Rucu, Xine, San Martín.

Daj guenda gono´o coj danj. Ni´yanj coj danj guenda ga´chi ij ni ga´hue xa´hui coj dan ni gachro rua ngo cubeta ni gahue gane´ nne coj dan.

Nunj huin si yya xi´i danj. Guenda nun gachi´ij nej sa hua lij nga xuhui nej sa hua lij rua ngo gu´huajaj. ngo nej ne ej nun gahi´ij ni uta ninaj nej ne´ej dan ni uta dugue´e nej ne ej dan nga coj danj ni ga´hue ganiquïn gachi´ij.


Hierba de baño negra

Es un arbusto de 3 m de altura aproximadamente. Su tallo es liso. de color claro, redondo, tiene muchas ramas, no tiene espinas. Sus hojas son alargadas, lisas, delgadas, suaves, sus orillas son lisas, en las ramitas queda una seña de las hojas que se caen. Sus flores son moradas, los botones salen amontonados y son redonditos en la punta de las ramas, cuando abren son larguitos.

Los frutos son redonditos, de color negro. Esta planta crece en los montes y florece de agosto a octubre.

Localización geográfica regional. La Laguna Guadalupe. San Andrés Chicahuaxtla, Santo Domingo del Estado, San Isidro Chicahuaxtla, San Martín Itunyoso.

Uso medicinal. En el tratamiento de la calentura, se machacan las ramas frescas, se ponen en una cubeta con agua y con esto se bañan todo el cuerpo.

Causas y síntomas de la enfermedad. La calentura le da a los niños que se espantan (V. espanto) en el temazcal. Cuando se meten a jugar, ya que allí hay quien los asusta. Un niño que tiene calentura por meterse en el temazcal tiene el cuerpo caliente, suda mucho, no pueden taparse por el calor que sienten y los niños más chicos lloran mucho.