Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tének de la Comunidad De Tanleab Municipio de Huehuetlan, San Luis Potosí.
Tojomtalab Ilal Tenek Ti Al Kuenchal Tanle´ab
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Tsakni, Rosa
Rosa sp.
Tsakni

Akan te´ mati tsab y lejab in t´ek´em u yejel; in ak´anlil t´ilil, tin kuextal k´idhad; in xek´el fijax ani tsápik; tin tsoychik k´idhad ejtil an kotox pathal; in witsil tsákni tsapik. U exlab pel jun y t´sojol tsamamal. Ka éla´ ti pejach witslom k´imad ó ti x´etsintalab k´imad; witsnal ti tsabchil ani tin oxchil a its´ an tamub.

An bichowchik ju´ta ka ela´. Bichow Tan ajab, Dhínkabe´, K´ánwits, Akich Mom, Dhakpen, ani ti pilchik y bichow.

Eyad ilaltalab. U eynal abal ka ilálii an fit ta wi´, ka xáluw jun y wits in (xejel) ani in xek´el an xutsun mácú ka k´uchii ani ka (páxk´u) jats ka jaílna´ tsab u ox a k´ichá, ani t´ája an t´akantalab kal a wi´, yab in kwá´al an pabiltalab.

An ot´somtalab kal axi yawlats. An fit kal a wi´ pel tam a kwa´al an k´ak´em lej yan al a t´uul ani tam in k´ak´el, an t´it lej t´silii, tam an k´apnel k´ak´, k´al an its, ani k´al an t´sáik ja´.


Rosa

Planta de hasta 2 m de altura, tallo delgado, rodeado por espinas. Hojas pequeñas, duras, las orillas tienen dientitos como de serrucho. Flores de color rojo fuerte que se dan por los meses de febrero y marzo. Se le encuentra en los jardines de las casas o en los solares. Se considera fresca.

Localización geográfica regional. Huehuetlán, Coxcatlán, Tancanhuitz, Aquismón, Axtla y otros municipios de la región.

Uso medicinal. Se utiliza para curar granos en la boca (V. mal de boca y fuegos): se mezcla una flor (los pétalos) con hojas de xutsun o tronador, se estrujan con agua (hervida) y se hacen lavados en la boca, varias veces al día, esto se debe hacer durante unos dos o tres días, no tiene dieta.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los granos en la boca se deben a que el cuerpo tiene mucho calor por dentro, también cuando da calentura, estos granos son dolorosos y muy molestos al tomar alimentos calientes, chile o aguardiente.