Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mazahua del Municipio de San Felipe del Progreso, Estado de México.
Nrrana/ na jo´o ñie/che nu i jñatrjo un tz´aa a ñiñi, ñe zu/mi
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Tsixitr´i trre, Carricillo de monte
Tsixitr´i trre

nu fiño edyi na m. nrre. nu nrrana/ na tr´oxu/, pese ma agosto, te´e kja trre, kja mbatr´u/ te´e jango bu/ bu/ jomu/ trre (jomu/ xida).

Jango pese. Concha nu po´o, ne nrrexe ñiñi.

Pjeco na jo´o. pedye e kii nukja nrixu, xiñu, nrrama, riño fantr´a/ dya zoo ra pilu.

na jo o nu xi ñe nu dyiu/.

viginal: ra mba/nu/ jñi gramo nu fiño kja na siji na vaso nziyo/ hora nguekua ra manbu/.

xinu: ra ku/nu/ji ra chevi ts´ijomu/ ra xichi vinagre, ra pantra/ji nrre. ts´ibitu limpio kja na ra nchebiji na gota nu kja in xiñu, ma ra manbu/, ra tzapi ñanto hora, ma dya bo/bu/ ra tzapi jñi hora.

nrrama: ra siji ma dya mba/nu/ chevi altamisa, yuntr´e.

riño: ra mba/nu/ ñe no chicoria (ne cuchi) nu b´aa cabra (fiño) ne nu ku/du/ mbotr´o, jñi gota limu, ra siji nzincho pa ma xoxtr´o, nguekua ra kueñe nu na u/.

fantr´a/ nu dya zoo ra pilu: ra siji ma dya mba/nu/ chevi arnica, fiño biste ñe nu nrrana/ tzoroxo, ma ra mba/ nu/ ra chamba/ji ñonu/ (nu ku/ penchi a dye).

Jango va e/ nu nguijeme. pedye kii nu kja nrixu, ma pedye na punku/ kii nu ye nrixu.

riño: u/ tz´a/ra/, fantr´a/ nu dya zoo ra pilu, u/feme, dya zoo ra pilu.


Carricillo de monte

Planta de 1-1.50 m aproximadamente. Flor blanquita, sale en agosto. Crece en el monte, en el llano no, crece más donde hay tierra de monte 1 (tierra de encino).

Localización geográfica regional. Concepción la Venta y en todo el municipio.

Uso medicinal. Usan las hojas y a veces la raíz. Hemorragia vaginal (V. parto): se hierven 3 gr de la planta y se toma un vaso cada cuatro horas, así se aminora. Hemorragia nasal: la planta se muele hasta hacerla polvito, se pone en vinagre, se echa en un trapito limpio y se exprime una gota en cada lado de la nariz; si se aminora se pone cada 6 horas, si no se para cada 3 horas. Aire: se toma hervido con altamiza y trébol del monte. Riñones (v. dolor de riñón): hervido con chicoria (hocico de puerco), leche de cabra (planta) y barbitas de maíz negro con tres gotitas de limón; se toma durante nueve mañanas, se quita el dolor. Inflamación de orines (V. mal de orín): se toma hervido con árnica, hierba de biste y flor de pasuchi, cuando hierve se le echa cal, lo que agarre con la yema de los dedos.

Causas y síntomas de la enfermedad. Hemorragia vaginal: cuando les baja mucho a las mujeres. Riñones: dolor, ardor. Inflamación de orines: dolor de vientre, no pueden orinar.

Otros datos. También se les da el nombre de carricillo.