Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de San Miguel Tzinacapan, Cuetzalan, Puebla.
Xiujpajmej
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Masaouat, Masaouat
Masaouat

Iujki kitokaytiaj porin tajtamati kemej in ouatm, moskaltia kemej ome metroj de uejkapan. In ixiujyo no mosajsalojtiuj itech in ikuoujyo uan ueueyak uan xojxoxoktik. In xiuit amo uitsyoj, uan ixochiyo achi chijchichiltik, ojololtik kemej yon yolojxochit. Xochiyoua ijuak tantiuj in ineiskaltilis, satepan iujki uaki uan sepa seki ixua itech in mata. In sesek porque yek ayoj. Mochiua kajfentaj, kuoujtaj, ajatauyoj oso kampa xijxiukaual. Xochiyoua junio uan julio.

Kani in mochiua. Tzinacapan, Huehuetla, Jonotla, Tuzamapan, Xocoyolo, Cuetzalan.

Ton kokolis in kipajtia. In xiujtsin semi kixmattokej nochipa yejua kikuij para pajti de in xixtsakuilis.

Se kiteki in ouat uan se kikua kemej ipa ouat tein tsopek.No kuali se kikuechoua uan se kitekilia at uan maj yejua se tayito.

Keyéj tekui in kokolis uan keniuj in se kimachilia. In kokolis de xixtsakuilis tekui porque semi se tauanas oso se kitelkuas chil, uan iksá porque se tekiti kampa tel takauani uan se teyi semi tepitsin saj in at uan totonik porin tonaltatatok. In tekokoj se kimachilia se yasneki se motapiasotiuj uan amo tej se kichiua, yek tekokokj saj majyá yon temalojtok.


Masaouat

Hierba que crece 2 m aproximadamente. Sus hojas se van alternando en el tallo, son verdes y alargadas, no tienen espinas. Su flor es rojiza y boluda, se parece al del yolojxochit. Florece cada vez que madura la planta, después se seca y vuelve a brotar una nueva planta en el mismo lugar. Se da en los cafetales, montes, barrancas o en los matorrales. Florea en los meses de junio y julio. Es fría porque es muy acuosa. Así la nombran porque parece caña.

Localización geográfica regional. Tzinacapan, Huehuetla, Jonotla, Tuzamapan, Xocoyolo y Cuetzalan.

Uso medicinal. Planta muy conocida para curar el mal de orín: se corta la caña y se come igual como la caña de azúcar. También se puede moler en metate y se le echa agua fría y se toma como agua de tiempo.