Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoloca de San Marcos Tlacoyalco y San Juan Atzingo, Puebla.
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Ntagigante, Kandaxatiiyani, Gigante
Ntagigante, Kandaxatiiyani

Nta ji´i dangi ni m. ntee nta yuarua, ko tsjo´e nta xhajero jitsje´e ka, tsjo´enta chunda xhaa changi ndakon. Tsee nta na xha jo´ja. Ntaji´i dangui nta kainxi rajna ko xhu tsjore nta are chjee chri.

Kaxhein jii nunde´e chasen. Ndo Juan Chansen ndanchín.

Kaxhein rrugunda xhuan. Thii jaani: dachrje´e ri´u xol´i keenta ko de´ejaani; ditho´xika ni o noo ndi´a ixin yoo ncha´on.

Chilakóte: Deta´a ri´u ka tijii thonchjan, xiree thon kodenii ícha ikua. Xhee ti ni´i: nákuartuchja jiinda ko dithenkjan noo chaan ka, ko ri´o ka mansanilla thekacm; ná ka tlachinole ko kai ka tepolla xhutheka konda ji´i xhe´nxi ti dikoni´i.

Ke´e tséxina chi ko kaxhein tunue´eni. Chi thii jani: Are tse ni kuchiruan are mee anto tii jaani, ko táni sua.

Lakóte: Are chunda inchi ke´e jni ko dachrje lakóte, datjue ko atho tii. Are xheen ti dikuni´i: xhenxi ndaxhandusua.


Gigante

Árbolito de 3 m, tallo verde blanquizco. Hojas del mismo color. Flor en forma de chaquira de lágrima. La semilla tiene la forma de huevitos. Crece en toda la región y florece cuando llueve.

Localización geográfica regional. San Juan Atzingo.

Uso medicinal. Dolor de cabeza: se le quita el pellejo a la hoja y se pone en la sien, se cambia tres o cuatro veces al día, durante dos días. Tlacote (V. nacido): se pone un pedacito en el grano, se abre el grano y se puede exprimir fácilmente. Para lavar heridas: en un cuarto de litro de agua se ponen cuatro hojas, una ramita de manzanilla como de 10 cm, una de tlachinole y otra de topolla del mismo tamaño, se hierven y con esta agua se lavan las heridas.

Causas y síntomas de la enfermedad. Dolor de cabeza: cuando da gripa duele mucho la cabeza, da calentura. Tlacote: cuando tienen algo en la sangre y sale el tlacote, se hincha y duele mucho. Para lavar las heridas: como alcohol se ocupa este cocimiento.