Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoloca de San Marcos Tlacoyalco y San Juan Atzingo, Puebla.
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Kandachilako, Kandachilako
Kandachilako

Dangui ka ná m ko kee ka nchinchi, tsjo´e ka rua tsjo ko nchinchi tsjo.

Chjeanxi nunde. Ndo Marcos Rajnakuxhanunde.

Kaxhain nchexhuanxi na xhuan. Tsinda ka chíanxi ni nchri. Xhuthe ní ntachjen ka a kan na´o cm. xhutheka o kandaxhensa, ka ntasorriyo, kadatukúthe, kathuchjee kunia, ka solbe, kamirtonga´a, ntaa, kasalbe, kandika ko ka romerillo nga´a ndaa. Ixin kan litro di jinda ko rruxhuthe ka kan minuto. Are othéxi chjana ngaxi´i nchiachía, ko timee tsínda na nda kain kaxhuan. Ji´i na tsinda ni ajni ncha´o.

Kaxheinxi ko kaxhein tu´ena. Tsinda n ko chjana ni naníita: Ji´i tu´ena are óthexi nchia na xe´e na tsinda nu ka ji´i ixin ikua xingame´ena.


Kandachilako

Hierba de 1 m. Hojas chiquitas, redonditas. Flor blanca, chica. Esta planta es abundante en toda la comunidad.

Localización geográfica regional. San Marcos Tlacoyalco.

Uso medicinal. Baño de cocimiento: se ponen a hervir tres varitas de 25 cm de kandanchilako, kandaxenza, hierba de zorrillo, kandatukuthe, marrubio, mirto de monte, salve real, pirul y romerillo de monte en 20 litros de agua durante 20 minutos. Después del baño de temazcal, se bañan con esta agua cada tres u ocho días, tres veces.

Causas y síntomas de la enfermedad. Baño de cocimiento: después de que dan a luz las señoras, se bañan con el cocimiento para desinflamar, para que sanen rápido y bien (baño para después del parto).