Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Callotillo, Callotillo
Callotillo

Yi´p kuy 5 metro i yo´ne´i´ ikuytyay 10 cm i pim chitkiy i chejche (corteza) i ñaaka, i ay 10 cm i yaagats i 5 cm i wityi´ innaaka´ke´nam sierra, anrroxtyam moypa´, jesik a´n´aypa poopotam i pak.

Jutyam pa´tpa. Yagats Lumuj, Su´unnaxyukmi´ Sabaneta, Samaria, kan Lumuj.

Tyi´i cho´yi´ypa´. Reuma, Kuxin´ a´yi´, tsañ waaxi´, tan wi oojo´ u alcohol kuji´typa´ jutyim ma´alane´eba´ okmi´ tan wi kupajpa´ kun yi´bom ay i kun tam wi ku´ayñewip puktuuku´ tan kutsenpa´, kukaga´y aytyap je´m i kupaaji´ w+sk+y veces al día asta ke pispa´ je´m.

Tyi´iga´ ta matspa´ yip ka´akuy. Reuma, kuxinna´ayi´. Jesik turn persona, pijñe´eba iga tsam yoo xaneeba´ inamujtap, tan niipiñ ku pagagap takuxinaypa´ i jesabam ta putka reuma, jesik tsam toypam tan witypuy i dyam wi´ap tan wity. Tsañ waaxi´: Ta waspa´ tsañ jesik dya tana kuityap, ta tusaka´aba tan kutumpiy tan kuerpuj i dyam wi´ap tan wity.


Callotillo

Arbusto de 5 m de altura aproximadamente, tallo como de 10 cm de grueso, liso, cáscara (corteza) delgada. Hojas de 10 cm de largo y 5 cm de ancho, la orilla parece como una sierra. Flor en racimos, semilla blanca cuando se abre.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaria y Loma de Tigre.

Uso medicinal. Reuma, hinchazón, mordedura de víbora: se frota aguardiente o alcohol en la parte afectada y luego se le pone un emplasto de hojas de callotillo y se amarra con un trapo limpio, se cambia el emplasto dos veces al día, hasta que desaparezca el mal.

Causas y síntomas de la enfermedad. Reuma, hinchazón: cuando una persona está caliente de haber trabajado y se moja, la sangre se pasma y se hincha la persona ocasionando la reuma, duelen mucho las piernas y no se puede ni caminar. Mordedura de víbora: por descuido que llegan a morder las víboras. Duele todo el cuerpo y no puede ni caminar la persona.