Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Kuy waku´, Guaco de palo
Kuy waku´

Yi´p kuy 2 metro i yukmi´ dya tsam mij i kuy, chitkiy i ay imu´tsne´mooya´ ke´nam waykuy muraj i kolor i tyim kentyim waykuy limun tsus i kolor. Yi´p kuy yo´npa´ wity jinni´ i wenan i fiipyajpa´ i ankiimyaj pa algun pa tyi na suntap.

Juty wi´ap tam pa´t. Yagats Lumuj.

Tyi i cho´yi´ypa. Yi´p kuy i cho´yi´ypa ju´p tyim kej ka´akuy komo susaji´, kolicuj, tuunu miini´, amaj tooya´. Je´ebaytyap i tyiichak i piktap wisna wayki´, je´ytyap mijmi litrujom jokoxñi´kiim. Uktap tum kuartuj taasajom asta ke kitsa´yiñ je´m tooya.

Tyi iga´ ta matspa´ je´m ka´akuyaj. Susaji´: por algun anje´eki, tan ni´ipiñ anjek pa´, susap je´m persona, i jampa´ iga´ kutsa´chiñi´ aka´aba i koobak. Tuunu mi´ini´: Ta matspa´ iga ta yu´annaspa´ jesik dya ta wikpa´ i uraj, toypa i minpa´ tan tunukuki´im.


Guaco de palo

Arbusto o arbolito de 2 m de alto aproximadamente, tronco regular. Hojas lisas y tostadas. Flor en forma de palito, de color moradito. El fruto tiene forma de palito, verde claro. Esta planta crece en la montaña y algunas personas la siembran en los solares.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga.

Uso medicinal. Esta planta cura cualquier enfermedad como mareo, cólicos, latido en la barriga, dolor de corazón: se raspa la raíz y lo que agarren dos dedos se disuelve en medio litro de agua tibia. Se toma un cuarto de taza o pocillo, si está avanzado el mal se toma media taza hasta que se quita el dolor.

Causas y síntomas de la enfermedad. Mareo: por algún susto, la sangre se asusta, se marea la persona y se siente pesada la cabeza. Latido en la barriga: da por malpaso, cuando no comen a la hora de la comida, duele y late debajo del ombligo.