Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Seri de Sonora.
Conca´ac Quih Ziix Icoihipe Hehe Iyaat Oaanloj Coi
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Hantipzxitija, Cabeza de viejo
Hantipzxitija

Hant com iti tiij haxintocnijo coi tahx hapx miyaat, haxmoosclo iicös haxquemzao haxcaiijaco can cmanim. haxmoplo, ancoom ipxassi haxcmasoolo cah cmaanim, iixcap taax caacaat ihaa. Istj zi iti mih ihaa. icozim quih t´hamax yapötx haxoquisil haxqueelo quiiti miij. Ihaapl quih t´haa maax iis coquee haacto cmiis haxqueelo quiiti moii, hizaax cmique quih haquix tihx itahox itaapox imiiquit. Coatöjo ihaa taax aitah haema. Hant cahstancoj cah taax an oo miiticol, hast ixaii coom xah. hanso hehyeen tintica xah, seeacotopl quih taax ihin ac ti miip.

Hant iti yaacp coom. Socaais xah, Hahöj iitcoj xah, Haxöl ihom xah, pnacoj quih icoot coictim xah, Saps. Zaaj quihöj xah.

Ziix icoihiipe quih coi haa ac. Ipxassi coi taax quicooque cap ijiizi xah. haxcoinojo xah, ziix zo coimpee taax icoihiipe haa. Hizaax acompaah, ipxassi isooj ancoom an oo coii coi taax quipxaa haax quipoinimta popaaztojx coi pomaatjota quiipxa quih icoquee caar an oo sahneex ahaa, ihamoc quih haa coox cahx, hizaax ocöspaahaha. Quiist quiij cöspaaitax icös coi hanso maah cötacoix haax quih ziix quih an oo tpaacax tpaacax halx tooxtayaxi maax maah cotacoix haax quih ziix an oo tpaacax halx tooxtayaxi maax cmaaxiixcap haax quih coi passi taax cmahmisot. Ziix quih iti cötpaacta coi caa mooquepe ac.

Ziix quih inqueepe isooj quiij iti cahca xah. Ziix quisaax quih yaquee cap imiplatax ihajiiz quih toox tayaaxi xox tompaai maa taax oaahihaa.

Quicoquee cap haxpoonojo tax xaa ziix zo cöspaai haa, hizaax ocöpahpaactax ihaaziij saa maa haa icoquee caap. Xiica quistox quih paac haquix tomx yaapias quih tahaatxo isct coi com mooqueept.


Cabeza de viejo

Es una bola que crece cerca de diez centímetros, es de color cenizo. Está forrado por espinas duras, de color negro. Por dentro está lleno de una pulpa amarillenta, jugosa y amarga. No da hojas. En tiempo de calor, hecha una flor chiquita, de color rojo. En tiempo de frío, da unos chilitos colorados, cuando la gente anda caminando en el monte se los come, son de sabor dulce. Crece entre las piedras, en la falda de los cerros, en el monte, junto con las choyas y velvias.

Localización geográfica regional. Punta Chueca, Kino, Desemboque, Santa Rosa, Los Dos Amigos, Sargento.

Uso medicinal. La pulpa se usa para curar el zumbido de oído y dolor de oído, la sordera. Se hierve en una taza de agua un pedazo de pulpa, se enfría hasta que esté tibio y se ponen gotitas en los oídos, todas las noches. Para curar la enfermedad del pulmón se le quitan las espinas y se reposa en un vaso de agua, esta agua se toma como agua de uso.

Causas y síntomas de la enfermedad. La gente se hace sorda porque le duele por mucho tiempo el oído y no se cura pronto. Cuando hay zumbido en los oídos o duelen deben de curarse para no hacerse sorda la gente. La gente se enferma del pulmón por fumar mucho cigarro.