Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehua de Coyol, Xalame y Chintipan, Municipio de Tlachichilco, Veracruz.
Javan Xu Jalhuikuc´ukan Masapijnin Xu Machackan Veracruz México
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Albajaqui, Albacar
Albajaqui

Javan 70cm xtalmanixtu balay xaxq´oj va laqstayayj laka´k´atantsupip´y y va´qstuni. Va tachan lat´y Jaku chunun la ixchak´aqan.

Ni albacar yaj ta-í Zontecomatlan y tala an an´i laka putaulanax.

Ta an tamapitsi xa tun ani lakapulaknan. El Coyol y Xalame.

Va kutch ta lí mapatzay. Para xakutch kaval ni talanty liyaukan naranjillo, pericón, ruda, toronjil y albacar mukan tau litro lokaliotat´y taun simana, yu lapanakni talaqkuchunun jalaoxintitch taj-litajun, tajlipuxvai ni lapanak aktut´u lakajulchan. Tatajsaní talijmapak´auy xtak´aut´y aktujun tapuxvai y va chu tamoatuí lakatzuní li´otat vachunch´a, tamakxuy ni laktzukunq´u javan y tali´paxay ni tak´an an. Xpuaktaynikan ni tak´an aty tajlanty.

Nikan taun lapanak talanan.Lich mak vaí carro, tsapul uta apan makajun vainty y vachu´u tchapay itataputut´y.


Albacar

Hierba de 70cm de alto aproximadamente, las hojas son redonditas con punta tipo corazón, chiquitas. Es cultivado cerca de la casa por algunas curanderas.

El albacar es comprado en Zonte-comatlán y llevado a estas comunidades.

Localización geográfica regional. El Coyol y Xalame.

Uso medicinal. En el tratamiento del espanto (V. susto) el albacar es acompañado por naranjillo, pericón, ruda, toronjil. Se meten en un litro de aguardiente por una semana (las personas que curan el espanto ya lo tienen preparado), se rocía el paciente tres veces al día, gritándole su nombre, en total son siete rociadas y le dan a tomar un poquito de aguardiente; después se hierven las plantas frescas y se baña el enfermo con éstas.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando alguna persona se asusta con un camión, víbora o borracho, deja de comer y tiene sueños feos.