Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
T+kolh oriigan, T+kul origan, Orégano
Salvia melissodora Lag. Mc Vaugh
T+kolh oriigan, T+kul origan

Giilim jix uub dhi´ puchu´m dhi iipoñi, gio na jir xiboorak, ja´p jix chua tu bapoo gu mamraga´n, jix ch+tdo tu jaa´ jix s+´s+ak juju´ndharan. Jix bii tu yoot jixch+tdo´ jix mura´nma´ kam tu´m gio na mui´ maap yootda´. Mu ja´p oi´dha´ta´m jix joi´ñ na tut ka´, piam gagai, dai ji na gu´ tatsab ja´k jix joi´ñ, no´ ba jir taabhak ba i´nxia´ gu jaaga´n, gamm+j+ jix jai´ch ka´, dai na ba yoota´ agosto.

Na jaxchu´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Kuba´ram, Murba´t, SanLuukas, Sanpee´ro, Mi´ñcham, Temohaya, Nakabtam.

Na tu´ jix bhai´. Jix dhuadhi´, no´ pai´ na p+x jix ko´k, na añ ba´ s+I bha ch+kia´ na pai´ jix ko´k ka´.

Na tu´ pui chu bua. Jix cho ko´k ka´, no´t jario´ jiñ chaliaru, piam no´ añ agreen jiñ bhaatali´ñ.


Orégano

Arbusto oloroso, muy ramoso, las ramillas tienen lanita blanca muy corta. Hojas verdes por arriba, blancas por abajo, por adentro se parecen como la panza de las chivas, con las orillas como de serrucho. Flores chicas de color azul o morado y se dan en racimos largos. Crece en laderas y cerros de tierra caliente. Pierde las hojas en la época seca (de diciembre a mayo), florece en agosto.

Localización geográfica regional. La Candelaria, Murhuata, San Lucas de Jalpa, San Pedro Xícoras, Taxicaringa, Temohaya y Xoconoxtle.

Uso medicinal. Para calmar dolores leves: se muele y se aplica localmente.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los dolores leves pueden dar por golpes no muy fuertes o por hacer demasiado ejercicio.