Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Pastor, Pastor
Pastor

Gu pastor ja´p tu´m na sai´, gio na mui´ maap g+g+´r dai na dumaalh tu iipon, gio na cham tu jaa´, kukgaran ja´k tu yoot jix chutuk jix kakpema´ kam tu´m gio na ja´p tu´m na tuimi´x. Mu ja´p gio´n t+r jix joi´ñ na tutka´, na pai´ jax cham ga´k+ gu suudai´, gio mia´n akk+´n, gio na paki´ jir ga´mbhar. Junio ja´p iipon, julio ba´ ja´k tu yoot.

Na jaxchu´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Canoas, Gavilanes, Tubaatam, Susbha´ntam, Giotam, Mua´lhim, Koxbilhim, Juktir.

Na tu´ jix bhai´. Dhi´ puchu´m dhi iipoñi´ jix dhuadhi´ no´ añ jix choxkoñ.

Na tu pui´ chu bua. Gu toxkoñi´ tu a´j+´n, no´ anich tu´ mu juu na cham bhai´ biiliñ gu jiñ book, pu´ñi ba´ bhai´ jix ko´klhia´ gu jiñ book, bhai´ ji bakbo´iñ, nhai´ jiñ aiya´ gu bioxnoda´ gio na añ cham ka tu nakka´, gio na añ bhai´ ji toiñdhia´.

Gio jai´. Dhi´ puchu´m dhi iipoñi giliim jix ñaa am gu sasoi´ pui´ na ba´ cham p+k jai´chka´, dai jix kukmixkam mu ja´p tut ka´.


Pastor

Planta como zacate, muy tupida y bajita, con muchos tallos amontonados. Sin hojas. Las flores salen en la punta de cada tallo, de color negro o café, con forma de gusanito. Crece en lo parejo, en bajíos encharcados, a orilla de arroyos y en terrenos de cultivo. Se encuentra desde junio, florece a partir de julio.

Localización geográfica regional. Canoas, Gavilanes, La Guajolota, Los Charcos, Llano Grande, San Bernardino de Milpillas Chico, San Francisco de Ocotán y Santa María de Ocotán.

Uso medicinal. Para el empacho: se toma el cocimiento de las hojas.

Causas y síntomas de la enfermedad. El empacho da generalmente por no poder digerir algún alimento y se presenta con malestar del estómago, falta de apetito, vómito, diarrea y a veces fiebre (V. calentura).

Otros datos. Esta planta les gusta mucho a los animales, por lo que casi siempre está pastoreada y sólo se ve la base de los tallitos.