Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Tanohl yooxi´, Tanohl yooxi´
Tanohl yooxi´

Jir +rdi´ch gu toona´n, gio na jix dha´npak tu jaa´gio na jix bii kukgaran ja´k, ´lhich pa´ tu yoot jix b+pgiom gio na jix chamam maap jum daa´ka´. Mu ja´p jix joi´ñ na tut ka´ gagai. Junio ja´k tu iipon, agosto ba´ ja´k tu yoot.

Na jaxchu´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Huajicori, Giotam, M+´ñcham.

Na tu´ jix bhai´. Jir jix xibuu dhi´ puchu´m dhi iipoñi´, jix dhuadhi´ no´ io´m jix ko´k gu jiñ book, na añ mu iiya´ piam na añ pui´ ki´bia.

Na tu´ pui´ chu bua. Jic ko´k ka´ gu jiñ book no´ añ cham k++´ io´ gu suudai´, piam no´ añ agre´n kua gu ko´kolh. No´ añ cham bhai tu ya´, dhi´ cham k++´ ka´ ioñ +rban d+r, pu´ñi ba´ jix ko´k ka´ no´ añ ch+i ba ya´, pai´j+ añ +´+r b+nkam ya´da´.


Tanohl yooxi´

Hierbita muy amarga, delgada, con hojas finitas, una al lado de la otra (en pares), las de arriba muy pequeñas. Flores medianas con 5 divisiones, de color rosa subido. Crece en laderas y bajíos. Se encuentra a partir de junio, florece desde agosto.

Localización geográfica regional. Huajicori, Llano Grande y Taxicaringa.

Uso medicinal. Se usa para dolores de estómago fuertes: se toma el cocimiento de toda la planta o se mastica cruda. También se toma para mal de orín.

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de estómago da por alguna infección, por tomar agua contaminada o por comer mucho chile. El mal de orín da por infección. Se siente mucho ardor al orinar y a veces se orina con sangre o con pus.