Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Coj cuej yya´a, Quelite de manteca
Coj cuej yya´a

Ongo coj achij ngo metru guenda xacan. ni chrun daco huin colo mare ej ni nu sa raya mayya lij dan xichra, ni hua xe´e ra´a coj danj, ni hua mare ra´a coj danj nej. ni uta nichra nu coj gatin chrun danj, ni ra con danj anin yya sa hua narumijlij danj, ni yya mayya danj hua ni nga achi ni ayyu ma´an can lij dan ra. ni coj danj ma riqui nna aj ni dugu-mi nej gui maj.

Xuma ma coj danj. Xuma du´ua daue, Xuma nico, Xine, San Martín ni Rucu, ni ma a´ngo nej xuma yo´o nuhuij.

Nuj xi´i niyyan coj danj. niyyan coj danj guenda ane du´ua nej gui ij. ni dugunu duo´ nne coj danj hua´ huanin ngo gui, ni hue dan guiyyo´ ni nahuin duo.

Nuj huin su yya xi´i danj. nga a´uij gachi ij nej gui ni ane nin dua nij ni uta na´an yya xi´i danj ni na´ue xa nij yya.

A´ngo sa niyyan coj danj. Coj danj sani ga´ue xo din sa sa huin.


Quelite de manteca

Es una hierba de 1 m de altura aproximadamente. Su tallo es de color verde, con rayas amarillas a lo largo, no es muy grueso. Sus hojas son alargadas, delgadas, son mas grandes las de la parte de abajo de la rama que las de arriba; tienen el mismo color, verde tierno tanto de arriba como de abajo; sus orillas tiene ondas. La flor está amontonada en un ramo, son muy chiquitas como bolitas de color amarillo pálido. Sus frutitos son bolitas de color verde y tienen una semilla de color café. Esta planta crece en las milpas.

Idealización geográfica regional. La Laguna Guadalupe, San Andrés Chicahuaxtla, San Isidro Chicahuaxtla, San Martín Itunyoso, Santo Domingo del Estado.

Uso medicinal. En el tratamiento de los granos que salen en la boca, se mastican las hojas unas tres veces al día diariamente hasta que desaparecen.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los granos en la boca salen cuando da calentura (V. fuegos y aftas). Son como bombitas de color blanco, arden y son molestos pues duelen al comer.

Otros datos. Esta planta se come hervida con sal.