Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Coj ca aj, Salvia
Lippia alba (Mill.) N.E.
Coj ca aj

Ngo coj achij ngo metru guenda xacan. chrun daco huin sa maru uj. gatin sa hua esquina danj hua. ni ma sa niyo gatsi lij danj xichra. coj ra´a huin sa mare ej. ni hua li ni hua china xichra ni hua niyan ra´a nej. ni hua sa tanj lij dan ra´a. ni da´ huij coj ahui gatin chrun daj. ni siganin coj dan ahui yya aj ni yya danj hua ru´hua gu´chrun lij gua. ni chru lij ahui ra nga hua `nin ni nga achi ni hua maru manj. ni coj nanj ma qui ij nga diu guma ni agosto anin yya aj.

Xuma ma coj danj. Du´ua daue. Xine. Xuma nico, San martín, Rucu nej.

Nuj huin xi´i niyyan coj danj. Coj niyyan guenda ngo xi´i guna nervios guenda quij na´an ro´ ni ga´hue guyan doj coj dan ni go´o ngo taza hua´nin ngo gui guisi nda unj gui ne´ yan anj ni niyan coj danj guenda gahi´ij ni nne coj danj gahue gane sa a´nan anj.

Nuj huin si yya xi´i danj. Xi´i gu´na nervios dan huin nga na´an ro´ ni naguna yyun´ ni nahuin maya maré ruñe yyun´ nej. ni ru´ ya si hua si gahuin run´ ya nej.


Salvia

Es una hierba de 1 m de altura aproximadamente. Su tallo es negro, delgado, cuadrado, tiene pelitos blancos. Sus hojas son verdes, pequeñitas, chinitas, rasposas de los dos lados, sus orillas tienen como dientitos, salen de 2 en 2 en el tallo, en las hojas de la parte de abajo de la rama van saliendo más hojitas. Las flores salen entre la hoja y el tallo, son de color blanco como cordoncito con un tallito largo, Los frutos son bolitas encimadas de color verde y negras cuando se maduran. Esta hierba crece en el monte en época de lluvias y florece de agosto a octubre.

Localización geográfica regional. La Laguna Guadalupe, San Isidro Chicahuaxtla, San Andrés Chicahuaxtla, San Martín Itanyoso, Santo Domingo del Estado.

Uso medicinal. En el tratamiento de los nervios, se ponen a hervir unas ramitas en 1 litro de agua, se deja hervir durante 15 minutos, se deja reposar y se toma tres veces al día por cinco días. Cuando hay calentura, se machacan las hojas, se le pone agua y con eso se baña todo el cuerpo.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los nervios atacan cuando se trabaja mucho, porque se hace coraje, por no dormir bien o por alguna preocupación. Una persona que le atacan los nervios está temblorosa, se pone pálida y se le ponen rojos los ojos y siente latido en el estómago.