Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Cora de Jesús María, El Nayar, Nayarit.
Cuyej tu´ upij tu tyi´ guatarij, naayerij mej tyu´ ugu´ atyaj chusetyej mej chej, El Nayar, Nayarit
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Cheerixa´a, Campanilla, Toloache
Cheerixa´a

Aitüij ein aünaütu´upic, axuitzi guara´a. Cümu 60 cm. pu guatü´ü allij, muany ü cüya´aran ajta ü xamue´ran ca´j pu tí´i raxu´uquajmee, cueinavin pu xü´üta cavi uüüma pu ayi´i, ata-iyaumaj. Aipu puatharai tü pua irapü xün iraathaüxü. Aigua pu guaü ayi ü viitaj autünaj uyëë etse, muagua curajta´a, vejti´iaume e´eche.

Yaa puj ti´i rátyaguájmee. Ixtalpa, Santa Cruz, Rancho Viejo, Las Huertitas, Santiago, San Francisco, San Juan Peyotán, Huaynamota, Santa Rosa.

Guatarij. Ya pu ijtati iguatarij tü pua´a i´iaacaj raathatü´üxün pu ü xamueiran ajta si´ixurij cün irajru´unen tü´üky irajtha-rathy aütü auxe´eve´e.

Yaa pu eincüm tyi icuinye yaa pu tyu´ase. Tü´í aacaj; aüpu pü tyu´u rurej tü tyi´itü eiguaveeny nusu tye e´íguapue´ityen, na´arij pü tyi´icu aüna cüme´e tü ayan tyi iaacaj tü ajta tyu´uaanytüpu´a tyí´ítü tsijca´a eiguachen na´arij tyíítü saráj.


Campanilla, Toloache

Hierba que mide 60 cm de alto. Sus hojas y tallos tienen muchos pelitos de color blanco por lo que la planta se ve ceniza. Las flores son blancas, tienen la forma de una campanita, miden 7 cm de largo, cuando se restriegan éstas desprende un olor desagradable. Sus frutos son redondos y espinosos con muchas semillitas de color negro. Crece a la orilla de los caminos y de las casas.

Localización geográfica regional. Ixtalpa, Santa Cruz, Rancho Viejo, Las Huertitas, Santiago, San Francisco, San Juan Peyotán, Huaynamota y Santa Rosa.

Uso medicinal. Para el tratamiento de las hinchazones: se muelen (machucan) las hojas y se les pone orines de alguna persona, esta preparación se unta sobre la parte afectada (V. hinchazón).

Causas y síntomas de la enfermedad. Las hinchazones o también llamadas inflamaciones pueden presentarse en cualquier parte del cuerpo y son causadas por sufrir algún golpe, por cortaduras, machucones o cualquier herida.