Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Cora de Jesús María, El Nayar, Nayarit.
Cuyej tu´ upij tu tyi´ guatarij, naayerij mej tyu´ ugu´ atyaj chusetyej mej chej, El Nayar, Nayarit
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Üjcuaj, Copal
Bursera collina T.S. Brand.
Üjcuaj

Aitüij ein aünaütu´upic, axuitzi guara´a. Cüyéj tü guatü´ü `alli´i cumu 8 metros, chuamuavin pu tyacutsape´e, tün pu pa´u, cülen ü xamueiran, ajcabátümes, ru´araj tün pu´u cütsimuáraj. Tacairan chuámua, tyacuane´e ü rucüyé etse vi´itiican. Cabaütsu´u pu `alli´i ü xamueiran ü xu´ucata´a. Ülsitá pu gu´au.

Yaa puj tu´u rátyaguájmee. El Segundo Paso, El Sabino, Las Huertitas, El Pozo, El Guamúchil, San Juan Peyotán, Ixcatán, La Concepción, Huaynamota.

Guatarij. Tü puaj í´ícastyagua ajta tü puaj i´imucasáj: irauyaatsan puj ü xamueiran na´ary, cai ü cutsapa´aran, tü´üquij iraayen tü´ütaj utaimün.

Yaa pu eincüm tyi icuinye yaa pu tyu´ase. Castyagua: naimi´i tu ramu´aree tyi´itü tü pü tyi´i castyagua, ajüpu cün pü tyü´utacastyagua tüpu´a tyi iru´urácui ü ruxaünyme etse; na´ari caj na´a tü `imu´ucasa´a na´a capú ru´u guápü´ü `atyeere, ca´anacan pu guatyapu´ari.

Mu´uca´asij: tsu´umej puj e´igua guíranyneí tyu´u tsu´uta´a, tyu´ucu´i tyu´umu´u, hasta tü ipüs taj.


Copal

Árbol de 8 m de alto, el tronco tiene cáscara de color café rojiza, a los tallos (palitos) les brota una gomita pegajosa. Sus hojas son pequeñas con dientitos en las orillas, son de color verde obscuro por arriba y verde claro por debajo. Los frutos son redondos, de color café. Las hojas se caen durante la época seca del año. Crece en el monte.

Localización geográfica regional. El Segundo Paso, El Sabino, Las Huertitas, El Pozo, El Guamúchil, San Juan Peyotán, La Concepción, Huaynamota e Ixcatán.

Uso medicinal. Para el tratamiento de la tos y del catarro: se cuece un manojito de hojas en 1 litro de agua y se toma como agua de uso, durante el tiempo necesario. En caso de que el árbol se encuentre sin hojas, se utiliza la cáscara del tallo (del palo).

Causas y síntomas de la enfermedad. La tos es causada por el frío o en caso de no cuidarse cuando está enfermo de catarro o que duele la garganta. Cuando la tos es fuerte puede presentarse calentura o fiebre y dolor de cabeza, la persona se siente desganada. El catarro se manifiesta por presentarse malestar general, dolor de cabeza y en ocasiones escalofrío, secreción constante de moco por la nariz.