Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Guarijía de Sonora.
Kusi Iyowi Makurawe Sonora
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Se´ko, Vara blanca
Se´ko

Ku´si paiká metro weriamé wanapote. Tosaná katiamé jowaemé, ririsawanapoté ajapanipú. Sionamé sawawaemepú, tesá tosaná tiamé, sesewamé. Agostochi sewanipú, yukie nowiatiamé, sewanipú teteperumá nununti sewanipú tutosanamé. k´kaporamé takaepú, paikápachiepú pirená. Akaó kawichi intunapú.

`Ji kujú intuachi. Algodones, Bavícora, Conejos, Guajaray, Mesa Colorada, Quiriego, San bernardo, San Pedro.

`Yowi `yowaniamé. Nawara chochosapá totaroniapú sawichi, kawe papakosapa chuchaniapú se´kó tusisá nawara pachá pakoniapu kawé neroi tata posorimée, atá yachapachisi `yowaniapú hechá josaoy paconiapú tawechi. siapopasaá yowi oy kokopuapú ahpera. Pasosa yomá kawé `jipuapú nawará.

Achinia kokorepani `kakokoameé. Hechai ki ahpo unatesaá ehpeche `kipuapú tepusá wajamaká. Koamé ki kawerumá kosá tamo naetanipú topachi tamo yoyonaretenapú ki tamo chorowatenapú ki tamo, kokonaretenapú.


Vara blanca

Es un arbusto de aproximadamente tres metros de altura. Planta de hoja ceniza peluda, flor blanca en macollitos. La fruta es una bolsita de tres partes que trae tres semillas. Se considera fresco. Crece en todas partes, tanto en laderas, cerros, lomeríos, barrancas. Se encuentra en todo el municipio de Álamos.

Localización geográfica regional. Algodones, Bavícora, Conejos, Guajaray, Mesa Colorada, Quiriego, San Bernardo, San Pedro.

Uso Medicinal. Es buena para el empacho. Se toma la cáscara cocida, se toma dos veces. Es amarga, se puede tomar hasta tres días seguidos en ayunas (V. diarrea y mal puesto).

Causas y síntomas de la enfermedad. El chamaco si come algo bueno, come demasiado y se empacha. Se empacha porque come mucho cuando está hambreado. Le duele el estómago, siente ganas de vomitar, no le dan ganas de comer, le da asco la comida. Cuando está empachado no debe comer hasta que se alivie.