Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mazahua del Municipio de San Felipe del Progreso, Estado de México.
Nrrana/ na jo´o ñie/che nu i jñatrjo un tz´aa a ñiñi, ñe zu/mi
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Nrrora (Ndora), Durazno
Prunus persica (L.) Batsch.
Nrrora (Ndora)

za´a edyi ts´ich´a o ñanto, nu za´a na kjoxu/ liso pesi nu za´a na me, xi nu mbezhe, liso, na maja na xutru/, a gomu/ nie/tze na vena na maja, ga manu nu xi ts´ike ñe na k´axtr´u/. nu nrrana/ na ixki, pese ma marzo-abril, nu lulu xinchi pesi ints´ixi pesi in nrrodye chevi almendra, dya liso na joji ma mayo, jango bu/bu/ nrreje, me yudu/ nrrora o ndora, tee jango ne, na pa´a.

Jango pese. Kotu/, mbagu/du/, Niche, San Pancho nase, boncherre, San Pedro na ntrraa/, nrrexe ñiñi.

Pjeco na jo´o. Ra mutzu/, trreje, sarambio, pitzi, ma ra mimi. na jo´o mara xatu/ji ñe dyecho nrre chamba/ji nzhense, xu/mu/ mbaja, ñe pare.

trreje: ra siji chevi nrreje nrrexe nu pa, ra mba/nu/ ye o jñi litro nrreje, ne nu nrrana/ palma, xi nrrora, linojo ne nrrana/ lobo, o ra tza/ji na jarabe ra chamba/ji na punku/ fiño o nase.

Sarambio: nu xi ra mba/nu/ ñe tzoñeda, danxo, nrrakonu/, xu/u/ ñe nrrana/ rroxaxi, na jo´o ra xatu/ji o ra guantru/ji nu lele.

Pitzi: ra mba/nu/ ra chamba/ji dyote nziyo/ fiño, nguekua ra xaji, nzincho/ xoru/ ñe nzincho/ tza/a/, ma jñipa, ma nguaru/ o xatu/ji ka na kosu/ji nu ñie/che tuetano ne ñie/che ku/xue kja na dyobu/.

xi na jo´o nu xi, nu yo me kotr´o/.


Durazno

Árbol de 5-6 m, tecata cafecita lisa con cuarteaduras. Hojas verdes, lisas, largas y anchas, debajo se nota una vena larga, en algunos lugares las hojas son más delgadas y amarillas. Flor rosa, sale en marzo-abril. Frutos peluditos y redondos, hueso tendido como almendra, no es liso; maduran en mayo, en los lugares más húmedos, si no hasta agosto. Es aromática (aroma de durazno). Crece donde quiera. Calidad caliente.

Localización geográfica regional. San Juan Cote, Estutempan, Santa Ana Nichi, San Francisco Solo, San Jerónimo Bonchete, San Pedro el Alto, en toda la región.

Uso medicinal. Se emplean las hojas, las partes más tiernitas. Postparto: se emplea para dar baños junto con la jara o además con otras plantas como capulín y epazote rojo, con alcohol (V. baño para después del parto). Tos: se toma como té durante el día, hervido en 2 ó 3 litros de agua, con flor de palma, hoja de durazno, hinojo y flor de gordolobo. Chincual: las hojas hervidas con hierba del burro, hierba mora, malva, pashihuite, y flores de rosa de Castilla, se utiliza para dar baños o enjuagar al bebé (véase hierba del burro).