Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Mazahua del Municipio de San Felipe del Progreso, Estado de México.
Nrrana/ na jo´o ñie/che nu i jñatrjo un tz´aa a ñiñi, ñe zu/mi
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Xu/mu/ na mbaja, Epazote rojo
Xu/mu/ na mbaja

nu fiño edyi jñante, nu za´a na noo, nrre na na´o ku chevi xu/mu/ na jo´o, na mbaja, nu xi na xutr´u/, na k´anga ma na no´o, na xutr´u/ pesi in pico a nu/nu/, pese in nrrana/ chevi nu xu/mu/ na jo´o, na k´anga nu nrrana/, ma junio unu/ in nrrana/, tee kja ngumu/, na paa.

Jango pese. San Pedro na ntrraa/.

Pjeco na jo´o. ra mutzu/. ra xaji nu ye male ma dya mutzu/ nu lele, nguekua dyara unu/ nrrama ñe tz´etz´i; ra xaji, ma pesi jñipa nrre chamba/ji nu ye fino, xu/mu/ na mbaja, dyecho, xi nzhense ne nrrora ne pare (mará mbedya ka sibi ra xichi nu pare) ra xatuji ye, ñe ma pesi jñincho/ pa.


Epazote rojo

Hierba de 60 cm aproximadamente, tallo más grande y grueso que el epazote de comer, de color rojo. Hojas anchas, se ponen moradas cuando ya están grandes, con piquitos en la orilla. Florea como el otro epazote pero es morada la flor, en junio cuando tiene agua florece. Crece en las casas solamente. Es caliente.

Localización geográfica regional. San Pedro el Alto.

Uso medicinal. Para bañar a las señoras cuando se alivian (V. baño para después del parto), y no les pegue el aire y tengan fuerzas: se bañan a los dos o tres días con epazote rojo, jara, hoja de capulín y de durazno después de sacarlo de la lumbre se le echa el alcohol. Se dan dos baños, el siguiente es a los ocho días.