Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Cabezona de mata, Cabezona de mata
Lepechinia caulescens (Ort.) Epling
Cabezona de mata

In se xiuitl tlen motamachiua tlajkometlo uejapa. kipia ikuayo petstik, xoxoktik imajtlapalua xoxoktike patlauake uan itenko uitstike. moita ken se imajtlapalua in akaual san nin pitsauak. Ijxochioua kamotike uan kipia iyekapa ikuayoua ke se ixitinka. Kejman uaki in ixitinka motlapayotia koyotik. uan ijxochioyoua mochiua pochkitike. Iitik mokaki kejman mo olinia in iyoloua nin xiuitl. In se xiuitl tlen moskaltia in xopantla. xochioua in julio uan mouatsa in noviembre o diciembre kejman tlasejuetsi. Kate in metepanko, Kuajtla. uan niki in tepexiko. In xiuitl sejsek amo chichik.

Tlaltikpak kampa kate. In xiuitl moskaltia in La Magdalena Tlaltelulko uan Teotlalpan.

Xiuipajtli mojtekiuia. In cabezona de mata mojtekiuia kampa mokokoua iitik uan kejman momapitsa. Ome o yeyi ikexkuayoua moposonia uan nin tlaposonalatl mokoni san kejman se kinekis.

Tlen ijka pejua uan momachilis in kokolis. Mokokoua iitik uan momapitsa pejua pampa momaseua kualistli tlen tleiktlakoua. onka tonal kejman se itikpoposaui o kuetlaxkolpoposaui.

Nokseki mojtekiuia. Amo tlayolmelaua nokseki tlen kualika in xiuitl.


Cabezona de mata

Es una planta que mide como 50 cm de alto, tiene su tallo liso de color verde. Sus hojas son de color verde, medio anchas y un poco picuditas alrededor, se parecen a las hojas del acahual pero es algo más angosta. Su flor es de color morado y se da en la punta de las varitas como espiga. Cuando se seca la espiga se pone café y las florecitas forman como pelitos. Adentro se oyen las semillas cuando se mueve la planta. Es una planta que se da en el temporal, florea en julio y se acaba en noviembre o diciembre cuando empiezan a caer las heladas. Crece en los linderos de los campos y a veces también en las barrancas. Esta planta es fresca y no amarga.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, en el barrio de Teotlalpan.

Uso medicinal. Se usa para el dolor de estómago y para la diarrea. Se toma una ramita o tres hojas de la planta y se hierven como té para que se tome a cualquier hora según se sienta la persona.

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de estómago y la diarrea dan por comer cosas dañosas. A veces anda uno muy inflamado del estómago o de las tripas.