Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Tepotzito, cenicilla, Hierba del zopilote
Tepotzito, cenicilla

In se xiuitl tlen motamachiua sempoal uan makuil tlajkokotoktli tlen makuil poal tlatamachike kijpia, ipilkuayo petstik chocoxtik, imajtlapalua papajtlajtsitsi uan uejueyak, itsintla kijpia miek imajtlapalua uejueyi uan kentsi kijpia intlajpak tlen selike. Inin kentsi kuanextike. Ijxochioua tolontike, chichiltike o aseltike tlen kijkisa itech imajtlapalua tlajpak. Inin xiuitl amo nochijpa kate pampa vajki ipan diciembre kejma tlaseui, xochioua mayo uan septiembre. Moskaltia ipan tepexitl uan ipan metepamitl tsokotsi ipan kujtla. Amo chichik uan moijtoua totonik.

Tlaltikpak kampa kate. In xiuitl, moskaltia in Magdalena tlaltelulko, Tekpa, Tetela, Teotlalpan, Yoalkoatl, Kalnauak, Komaltiopa uan Poxtla.

Mojtekiuia xiuipajtli. Inin Tepotzito mojtekiuia mojpatis apitsal, mojkokoua ijtek uan kejma mojkokoua in eliones. Mojmolonia se navi ikechkuayoua uan se tsokotsi ijtsoyo ika tlajko litl o atl uan inin mojki.

Tlen ijka peua uan tijkmachilis in kokolis. Tla mojkokua moijtek uan kijpia apitsal in pampa mokua tlamanti tlen teijktlakoa. In liniones mojkokua kema timotelketstok o timotlaltok uajkatok.

Nokseki mojtekiuia. Amo tlen moijtoua tla kuali nokseyok in xiuitl.


Hierba del zopilote

Es una planta que mide como 25 cm, su varita es lisa y de color café. Sus hojas son anchitas y un poco alargadas, tiene muchas hojas, grandes en las varitas de abajo y pocas en la varita de arriba que son las más tiernas, son un poco cenizas. Sus flores son boluditas de color rojo o rosa que salen de entre las hojitas de arriba. Es de temporal porque cuando se acaban las aguas empieza a secarse terminándose de dar en diciembre al caer las heladas. Florea más de mayo a septiembre. Crece en las barrancas y linderos, poco en el campo raso. No es amarga y se considera caliente.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Tecpa, Tetela, Teotlalpa, Yoalcoatl, Calnahuac, Comaltiopa y Poxtla.

Uso medicinal. Sirve para curar la diarrea, para el dolor de barriga y para los riñones. Se hierven unas cuatro ramitas de esta planta con un pedacito de raíz en un medio litro de agua y se toma como té.

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de barriga y la diarrea vienen por comer cosas dañosas (V. dolor de estómago). Los riñones duelen a veces por estar uno parado o sentado mucho tiempo (V. dolor de riñón y riñón hinchado).