Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Xochihuepal, Árnica
Xochihuepal

In se xiuitl tlen moskaltia sempoal uan makuil tlakokotojtli tlen makuil poal tlatamanchijke, kijpia ipilpochkio istak, uan imajtlapal uejueyak, patlauak iyakapajk niki kuanextike, ijtsintlan ipan ikuayoua kijpia miek imajtlapal ken ijtlapajk kampa kijsa imajtlapalua selike. Ijxochiyova ololtik cafentik, tlachia kese nochtin kostike. Inin xiuitl xochiyoua in abril, mayo, junio uan mouatsa in diciembre kema peua tlasejuetsi moskaltia kuatla, ojtlime van nepantli, niki moskaltia ipan tlalkauali uan kiasi tonal. Inin xiuitl amo chichik inin kuajkualtsi (sejsek uan totonik).

Tlaltikpac kampa kate. Inin xiuitl moskaltia in Magdalena Tlaltelulko, Tekpa, Tetela, Teotlalpan, Yoalkoatl, Kalnauak, Komaltiopa van Poxtla. Niki kiits toke in Xiloxoxtlauan Teolocholco.

Mojtekiuiya xiuipajtli. In xochihuepal kuali ijka timopatis kampa mitskokoua tomotetsontok moijtik, kokome, kampa mits kuakuatojk se itskuintli. Tikmolonis ika se litro atl se maxkoxtli inin xiuitl, ika nin atl ti kixpapakas kampa mits kokoua niki kokome tik panoltis ipan. niki kuali tikchomonis ika alcoholuan tiktlauilis kampa mitskokoua. Tlaj timopatis moijtik mo ki iayoj in xiuitl.

Tlen ijka pejua uan momachilia in kokolis. Kampa timotektok mitskokoua van timotetsontok, techpanoa pampa amo tlayeyejkol niki pampa motevia van mits kokos mo itik. Tla kampa tinitektok amo ueli, kaxani in motekivia xochiuepal. Kema se motetsontok van kikokoua iijtik mo onij in iayoj in xiuitl.

Nokseki motekiuiaj. In xochiuepal motekivia ika tlachichiuaj ipan Tlaixpame.


Árnica

Es una planta que mide como 25 cm, su tallo es como cafecito y tiene pelusita blanca. Sus hojas son un poco alargaditas pero más anchas de la punta y también un poco cenizas, abajo de la varita tiene más hojas y más grandes que arriba donde salen las hojas tiernas. Su flor es en botón una bolita café, y cuando madura da una flor parecida a la margarita pero toda amarilla. Esta planta florea en abril, mayo, junio, y se seca en diciembre cuando empieza a helar. Crece en los campos, los caminos y linderos, a veces también se da en los terrenos baldíos y solares. Es una planta que no amarga y es cordial (fría o caliente).

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Tecpa, Tetela, Teotlalpa, Yoalcoatl, Calnahuac, Comaltiopa y Poxtla. También se le ha visto en Xiloxostla y Teolocholco.

Uso medicinal. Sirve para curar heridas, golpes por dentro, granos y mordidas de perro. Se hierve en 1 litro de agua un manojito de la planta y con esa agua se lavan o se dan baños en las heridas y los granos. También puede remojarse en alcohol y untarse en las heridas. Para curar por dentro se toma el té de la planta.

Causas y síntomas de la enfermedad. Las heridas y los golpes son por accidentes o porque se pelean. Cuando hay heridas que no quieren curarse se usa también el árnica. Cuando se golpea uno y le duele por dentro se da la planta tomada en té.

Otros datos. Puede usarse también para adornar las alfombras o los altares.