Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Otomí del Valle del Mezquital, Hidalgo.
Ra B´atha, Ngetho Go Gehya Ya Nfadi Ma M´et´a Ya Ñahñu
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Ts´apt´o, San Pedro
Flourensia resinosa (Brandegee) Blake
Ts´apt´o

N´a rä ndäpo ngu yo metro rä hñets´i ha rä hñom´ai. yä ts´ut´o xä ndä n´e xä ts´ut´i; yä xi xä nk´ami, xä ma ha xä nts´ät´i, ja yä bopo; rä doni rä dängi xä nk´ast´i. Hingi b´edi nzäntho jä ha yä kati doni nub´u uäi. Rä pa ñ´ethi.

Habu kohi nu yä hnini habu ja nu yä ndäpo. Nxits´o, Santa Teresa Däboxt´a, Nsantuario n´e Samge, rä hyodi M´o hai.

Hanja dä t´ot´e. Pa yä uua n´e yä calambre dä thots´e n´a rä te ko rä xäñ´ai n´e rä ts´apt´o ha da ts´i nubye dä ñ´ahä, hyestho pa dä ñäni; ha rä te dä thoki n´a rä nthäts´i ko yä xi ñ´atho ha dä jots´i habu stä ñ´u.

Hanja fudi nu rä hñeni. Nu yä u ua n´e yä calambre fudi ngetho y´o nxinua ha yä tse o xudi n´itho y´o; xä ñ´u yä ua n´e ha ñahmu. Rä reuma rä tse hneni.


San Pedro

Es una planta como de 2 m de alto y extendida, las varas son gruesas y los bracitos casi igual. Las hojas son verdes, largas, puntiagudas y como pegajosas. La flor es grande y amarilla. Siempre hay y crece en la ladera de los cerros pedregosos; florean en tiempos de aguas. Es caliente.

Localización geográfica regional. El Sauz, Santa Teresa Devoxtha. Santuario y San Miguel Tlazintla, municipio de Cardonal.

Uso medicinal. Para las reúmas y calambres: se hace un té de epazote de zorrillo y San Pedro, se toma al acostarse, diario hasta que se sienta bien la persona: junto con el té se hace una masa como plasta con las hojas crudas de las plantas y se untan como si se caldeara, sobre la parte adolorida.

Causas y síntomas de la enfermedad. Las reúmas y calambres dan porque se anda descalzo en las heladas o en las mañanas cuando se trilla y hace frío; duelen los pies y las rodillas. La reúma es fría.