Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoloca de San Marcos Tlacoyalco y San Juan Atzingo, Puebla.
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Kathuchjeekunia, Marrubio
Kathuchjeekunia

Ka ji´i dangui ri´o m chaa ka nchinchika, tsjo´e ka rua tsjo ko duan tsjo kunithjao nanxi: Duan kathuchjeekunia ngoinxi nunde´e rajna.

Chjeanxi nunde. Ndo Marcos Rajnakuxhanunde.

Kaxhein rrugunda xhuan. Dathjue tse´eni, ko tuniani: Xhuthe ná rramanchja noo cm ko níxin ná litro jinda, di´ina na chínchja jinda dákao si´i noo o na´o ncha´o (hunda ná xajni tsja suji). Thusúji o tinga´a jni: Xhuthe ná rramanchja thena´o cm xhutheka´o na litro jinda ko di´ini nda ná chinchji yoo chi ixin yoo hora, si´ini na´o chilakuchja a ncha´o ta ti ixho´in tsonu´e na ko timee isi´ana nda.

Ke´e tu´enxi ko kaxhein tunu´eni. Dathjoen tse´eni: Are anto tunkin ko detsa´aani jian menxinxi dathjoen tse´eni. Tii tse´eni: me ji´i n´ekuani ti dandathe´a tse´eni, ko me tíi, tunu´eni xha iría jinda ko nanaon tjini di tsjoani. Athosuji tateeni: Tingathunuén: Nunde, de´ernijiinda ko nda túnchrje ni.


Marrubio

Hierba de 50 cm. Hojas chiquitas, arrugadas. La flor es blanca y se da en septiembre. Crece en todas partes.

Localización geográfica regional. San Marcos Tlacoyalco y San Juan Atzingo.

Uso medicinal. Venteado del estómago, diarrea y nervios: se hierve una rama de 40 cm en 1 litro de agua, se toma un pocillo en ayunas durante cuatro o cinco días (tiene un sabor muy amargo). Presión alta: se hierve una rama de 15 cm en 1 litro de agua y se toma un pocillo cada dos horas, sólo cinco tazas al día, hasta que se normalice se deja de tomar.

Causas y síntomas de la enfermedad. Venteado del estómago: cuando hace frío y no se tapan bien se ventean del estómago (V. frialdad). Diarrea: cuando come algo que le cae mal al estómago, duele, se siente como si tuviera mucha agua en el estómago y van muchas veces al baño. Presión alta: dan mareos, no dan ganas de comer y se sienten débiles.