Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoloca de San Marcos Tlacoyalco y San Juan Atzingo, Puebla.
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Ntaxha´o, Izote
Ntaxha´o

Ntaxha´o ji´i na dangui nta na´o m ko je´tu ruthee nta, chunda tsje chaa nta ko kaxha´o na xhaa kuchio yao, tsjo´e ka di´i tsjoxha´o ruayuatsjo, duan tsjo kunithjao ná´onxi ko kunithjao inkjaúnxi. Ntaxhao ji´i na jii nta ngoíxi rajna.

Kaxhein chjaxi nunde. Ndo Juan Chasen Ndanchin.

Kaxhein dunda xhuan. Thii ndatsjon: Díncheni ñaon ka, ji´i ña ka dachrje´e chaan ka, dénina ndee dikíathe ngaxi´i ndatsjon o xhuthe ka létsio, en ná kuarto xhatuchuanxi jinda, detsing´e na´o gotáchjan nde´e ndaxiji ko de´e ndatsjo suanda nda ní ndi´a a ncha´o; tuntjao ri´o chjon ko dejee ndatsjo.

Ke´e tuénxi ko kaxhein tunu´eni. Thii ndatsjo: Are tsíndani dikiathe jinda ndatsjo o kaxinenno.

Inaa jichrúnga. Jii yoo ntaxha´o ná nta kaxhao jno ko inaa nta kúxhanta ko kayuinta xhuan nta. Tsjo xhaó jií nnénxini ndajnakojúja.


Izote

Árbol de 5 m, tronco liso, a veces tiene ramas. Hojas delgadas y largas parecidas a la vaina (machete), la punta tiene como una espina, las orillas son filosas y cortan. Flor blanca verdosa, se da de mayo a junio. Crece en toda la comunidad.

Localización geográfica regional. San Juan Atzingo.

Uso medicinal. Dolor de oídos: se machaca el cucuyo (lo tierno de donde van naciendo las hojas) y se ponen dos gotas en el oído o se hierve el cucuyo en un cuarto de litro de agua, se le ponen cinco gotas de alcohol y se pone en el oído un chorrito de agua tibia, se hace dos o tres veces al día, se humedece un algodón y se tapa el oído.

Causas y síntomas de la enfermedad. Dolor de oídos: a veces al bañarse entra agua al oído o alguna basura, duele mucho

Otros datos. Hay dos tipos de izote, el pachón y el delgado; los dos sirven. La flor se come con salsa y huevo.