Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Purépecha de Santiago Sicuicho, Municipio Los Reyes de Salgado Michoacán.
Uitsakuamedisinalicha Iret´ P´urepecha Tsikuicho Municipio Los Reyes de Salgado, Michoacan
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Shate, Chicalote
Shate

Idet usostsak ma eng mandan uexu rin is uerk ka juerti surum ukasti shukuriru ka shukuricha k´erisindiks ka is k´us k´aktsakuran isiks j´ashisindiks ka stintsikicha stipamtin isiks j´ashisindiks ka men is urapti tsiparisindiks. Nani uekin ukasina eknauenak janin

Iretecha engaksi inden ambe uk´anchikua jindestiks. Tsikuichu, P´amtukuarhu, Cheratu, Cheratillu, Charapan, San Isigru ka Palmarhu. Ka inden ambe usin tsinan. Engaks matriz debil ukak inde ninirangasindi arnika ingun ka tuminu kobre ingunu ka tromita, mejoralich ambe vaporu ka ma tumuk is kuatsitins. Inden mamarambe engan t´uin arik te ma unishina ka maturu ambe ingun ukurisindi. Shukur kuatsitins ingun eng is arikurk chikiado ka istsi ukurisindi inde infundio tsikantan ka eng p´akarka urungsin y un erakua mejoral k´erticha. Ke is stikan vaporu ingun ka itsikunsina kuatsitn´s shukuri.


Chicalote

Planta que sale cada año, mide menos de 1 m de alto. Esta hierba tiene muchas espinas en sus hojas y en sus tallos. Las hojas miden menos de 50 cm y de las orillas parecen como mordidas, no son parejitas. Las flores son amarillas, a veces blancas, y echa unas bolitas (fruto) espinudo también. Crece por todos lados cuando es tiempo de lluvias.

Localización geográfica regional. Sicuicho, Pamatácuaro, Cherato, Cheratillo, Charapán. La Palma, San Isidro.

Uso medicinal. Matriz débil (V. caída de matriz). Se usa la raíz de esta planta junto con unas ramitas de árnica, una moneda de cobre, infundía caliente de gallina, Mejorales, cajita de Vick Vaporub y una rama de hierbabuena. Con lo primero (árnica, chicalote y moneda de cobre), se prepara un té del que se toma una tacita antes de acostarse (o después de la curación, que indicaremos más adelante) y otra en ayunas; con la infundia de gallina (V. enjundia), los Mejorales, el Vick Vaporub y la rama de la hierbabuena; se prepara una cataplasma de la siguiente manera: se derrite la infundia de gallina y cuando queda el puro aceitito se le muelen 5 mejorales de los grandes y se revuelve con el Vick Vaporub, después de esto se le agregan los pedacitos de la hierbabuena y queda listo para usarse. Ya que se tiene listo el cataplasma se pone al paciente en su lugar preferido lo acuesta con los pies para arriba y se le comienza a sobar, primeramente los pies y así se va subiendo hasta las piernas, no se aprieta fuerte, la sobada debe ser muy suavecita; una vez llegada a la cintura o cadera se soba atravesado, esto es cogiendo los lados del estómago hacia el centro, una vez que se haya sobado muy bien se procede a poner el cataplasma en el estómago, bajo vientre y parte de atrás de la cintura; para evitar que se muevan los cataplasmas se venda muy bien a la enferma con una venda ancha y grande, se cubre toda la parte del vientre y así permanece todo el día y la noche, esta curación se hace durante nueve días seguidos, de preferencia debe hacerse por la tarde. Después de la curación se recomienda tomar el té con el árnica, la raíz de chicalote y la moneda de cobre como ya se indicó arriba.

Causas y síntomas de la enfermedad. La matriz débil se manifiesta por medio de una tripa de carne roja que baja de la parte sexual de la mujer, en ocasiones parece un jitomate rojo, alargadito, cuando va a salir se viene con un líquido amarilloso o sangrado y se siente como un ardor calientito (V. flujo y aborto). Este padecimiento da de los 30 años en adelante. Esta enfermedad la ocasiona el cargar cosas pesadas porque al hacer esfuerzo pesados, la matriz se sale de su lugar, y entonces es necesario acudir inmediatamente con el médico de más confianza.

Otros datos. Se recomienda guardar mucho reposo, no comer cosas frías o muy irritantes como el chile.