Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehua de Coyol, Xalame y Chintipan, Municipio de Tlachichilco, Veracruz.
Javan Xu Jalhuikuc´ukan Masapijnin Xu Machackan Veracruz México
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Ka´p, Palo de agua
Dendropanax arboreus (L.) Decne. et Planchon
Ka´p

Kiu xu ajin 13m x´ayaxtu ayajmaqa ayjun xak´iu 1 metro u 1.5 metro litsuk uy, lakxtayay xoxqo´y xa jaxanati va lakdt´uní va pistamin. Jun xaja tavk´ati ta vy tso´on yv oni kiv vo to oxtoitcha loy p´un.

Ta an tamapitsi xa tun ani lakapulaknan. Chintipán.

Va kutch ta lí mapatzay. Para ka k´uch´uti yu uksk´a stakan; xa k´iu ali yu laqs´ut´a xxaxqoy k´alaqxp´ar´a kun xtan, ka k´al kun aqxtaun laqxch´iti, kon yucha ni xaxkan k´ali-paxti y vachu´u k´a oqt´i taun tasa.

Nikan taun lapanak talanan.Tejkan laq emakan, tejkan ni qay taum lapanati o tejkan naqxtukan la ixchaqa, va taxtaqni, Jamaqaniti porke va munch yu tapast´ak´a.


Palo de agua

Árbol de 13m aproximadamente, tronco grueso como de una abrazada de 1 ó 1.5m aproximadamente. Las hojas son redondas, las flores son chiquitas, se dan en racimos. Y el fruto se lo comen los pájaros. Este árbol crece donde quiera.

Localización geográfica regional. El Coyol, Chintipán y Xalame.

Uso medicinal. Se usa para aliviar los sentimientos; los tallos y las hojas tiernas se machacan con agua, se cuela con un trapo, con el resto del agua se bañan y después se toman la taza de agua.

Causas y síntomas de la enfermedad. Cuando regañan a alguien, se muere una persona o lo corren de su casa, les da sentimiento porque sólo piensan en eso (V. vergüenza).