Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tepehuana del Sur de Durango.
Na Tu´ Jix Dhuadhi´gu Gampix O´dam Tir Kam Koriankam
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Tut kulh, Tuttkuhl, Capulín, Capuliña
Prunus serotina Ehrenb. subsp. capuli (Cav.) Mc Vaugh
Tut kulh, Tuttkuhl

Ja´x t+g+g+´r na tua, sa´barak tu mammra gio na jix dha´npak. Gu jaaga´ jir+´lichpa´ jix ch+tdo´ jix mu´muk. Mui´ tu yoot jix chootob dai na jir +lich pa´. Jix chutuk tu i´bhaichar, ma´n p+x tu kai. Mu ja´p gagai jix joi´ñ na tut ka´ mia´n a´k+´n.Gamm+j+´ jix jai´ch ka´, maayo ba´ ja´k tu yoot.

Na jaxchu´m pue´mblos puchu´m jix jai´ch. Canoas, Susbha´ntam, Mua´lhim, Koxbilhim, Juktir.

Na tu´ jix bhai´. Dhi´ puchu´m miak buppa no´ jix ko´k gu jiñ mo´.

Na tu´ pui´ chu bua. Axim buat jix kako´karda´ gu jiñ mo´, no´ io´m jix ko´k dai na añ bhai´ ba jix bioxim ka´.

Gio jai´. Gu iibhai´ñga´n jumkua´, ja´p kak na dui.


Capulín, Capuliña

Árbol ramoso, de 2 a 8 m de alto, ramas lisas, grises. Hojas medianas, puntiagudas, de color verde brillante, con la orilla como serrucho finito. Flores blancas, pequeñas pero numerosas, creciendo en racimos alargados. Los frutos son bolitas de color rojo o negro, jugosos, con una sola semilla. Crece en cañadas y a la orilla de arroyos, a veces en laderas muy húmedas que dan hacia el norte. Se encuentra todo el año, florece a partir de mayo.

Localización geográfica regional. Canoas, Los Charcos, San Bernardino de Milpillas Chico, San Francisco de Ocotán y Santa María de Ocotán.

Uso medicinal. Para calmar el dolor de cabeza: se toma el cocimiento de las hojas.

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de cabeza da por varias razones y cuando es muy fuerte también dan ganas de vomitar.

Otros datos. Los frutos de este arbolito se comen y tienen sabor parecido al de la ciruela.