Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Triqui de la Laguna Guadalupe, Putla, Oax..
Nej Xi´nin Coj Gono´o Ma Xuma´ Du´va Dahue´e
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Coj yya vete, Flor de cuete
Coj yya vete

Ngo coj achij co chí´ centimetru guenda xacan. ni gatïn hua daco ni hua rumi nej. ni hua sito xichra. ni va´a daco daco huin colo mayya aj. ni hua lij ra´a ni hua gachrin ra´a. ni gatïn hua ra´a ni hua niyyan ra´a nej. ni hua tan du´ua coj danj.

ni yya anïn ra´a hua ru´ hua ngo labudu ni sa gatsi huin. ni daco yya danj hua nu´hui. yya dan nun rua ngo sa xichran lij ni hue xichran lij danj gu´na vete.

ni coj danj ma quï ij yan hua ta ni nga diu guma ni uta ma coj danj. ahui agosto nga octubre nej.

Xuma ma coj danj. Du´ua daue, Xuma nico, Xine, San Martín Rucu, ni a´ngo nej xuma da´ yo´o nuhuij.

Nuj huin xi´i niyyan coj danj. Coj danj niyyan guenda a´nga raquï, ga´nej ma sa vete lij ni gacgri´ riqui yya´an ni nga guiriya ma ni ganïn gahui sa nne lij ni gachro´ raquï.

Nuj huin sa yya xi´i danj. Guenda a´nga raquï sani nga nu gachi´ij hue da ni a´ma tun ni axi´ij ni a´nga raquï yya. ni nga a´nin raquï ni ahui cuej. ni ga´hue gahuin so´o gui´ya.


Flor de cuete

Es una hierba de 30 cm de altura aproximadamente. Su tallo es delgadito, redondo y con pelitos. Su raíz es de color anaranjado. Sus hojas son pequeñas, ovaladas, delgadas, rasposas, en sus orillas tiene como dientecitos. Su flor es blanca como un embudo, el tallito de la flor es brilloso, liso y largo, la flor está dentro de una bolsita verde que truena al apretarla. El fruto es verde. alargadito como un chile. Esta planta crece en el monte, en el llano, en lugares húmedos en la época de lluvias, florece en agosto a octubre.

Localización geográfica regional. La Laguna Guadalupe, San Andrés Chicahuaxtla, San Isidro Chicahuaxtla, San Martín Itunyoso, Santo Domingo del Estado.

Uso medicinal. En el tratamiento del dolor de oído, se corta la bolsita verde de la flor, se mete entre la ceniza caliente, ya cuando está cocida, se exprime y se ponen unas gotitas del juguito en el oído.

Causas y síntomas de la enfermedad. El oído duele cuando hay calentura, porque le pega el aire frío o porque se mete algún animalito. Cuando duele el oído, a veces sale pus si se infecta y puede quedar sorda la persona.