Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Cora de Jesús María, El Nayar, Nayarit.
Cuyej tu´ upij tu tyi´ guatarij, naayerij mej tyu´ ugu´ atyaj chusetyej mej chej, El Nayar, Nayarit
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Nacaj, Nopal
Nacaj

Aitüij ein aünaütu´upic, axuitzi guara´a. Cüyej guatü´üpu `alli´i cumu `achu muácua muajca´a aüpu´u xamue´iran tyuvi´iramee para tyi´i ü cüya´aran goútagua, tyetsicare´e. Pa´u ü xuta´iran a´ita´a pu anatyaumuavi´ime, ayej cha´ata tyí´i tyetsicare´e.

Pa´u ü taca´iran eigua pu uraj átse´e, gu´au ma `agua´a tsitá `anaj pu xuta´a `alli´i viita´a, cu´arij ü taca´ira´an.

Yaa puj ti´i rátyaguájmee. Las Huertitas, La Palma, El Pozo, Santa Cruz, El Segundo Paso, La Concepción, El Carrizal, Los Magueyes, Santiago, El Sabino.

Guatarij. Tü eru´utsüjraj: irauyaatsan puj ü naana´aran, ajta estafiate xamueii amuan, hierbabuena, ajta albahacar amuan ajta tumatyixa´a yújtyi tü guáxuá ajta orégano irajnachite´in. Tü´üqui ará´apua´a iya´a íru´ucaaye´n caxüj tyi´ícu´atüj, aramuacua xücaj cüme´e.

Yaa pu eincüm tyi icuinye yaa pu tyu´ase. Tyive´iraacu´í, tyí va´uxanamüste´e, tyí va´utsüjre´e tüpu´a `atü tü aüna cün tyi´ícu´i, tyaumuara´a puj `ame, ru´uxanamüstya tüpu´a cüj tyu´ucu´any, Aü pütyu´ururej tüpu´a `utanyu´ucan eigua capú xa `eyan, hasta qui cai tye´entyauny, aj pu´í pü tyí´ícu´íny.


Nopal

Planta que mide hasta 4 m de alto, formada por varias pencas, unidas unas con otras y tienen espinas (hojas modificadas). Sus flores son rojas con el centro amarillo. El fruto son las tunas, de color rojo y tienen muchas semillas. Florece durante la época de lluvias. Crece en el monte.

Localización geográfica regional. Las Huertitas, La Palma, El Pozo, Santa Cruz, El Segundo Paso, La Concepción, El Carrizal, Los Magueyes, Santiago y El Sabino.

Uso medicinal. Para el tratamiento de la bilis: se cuece en un cuarto de agua un pedazo de raíz de nopal, unas hojas de estafiate, de hierbabuena, de albahacar, de tomate arribeño y de orégano. Se toma un vaso del cocimiento en ayunas durante nueve días.

Causas y síntomas de la enfermedad. La persona enferma de bilis se pone amarilla y cualquier cosa que coma le da asco, duele el estómago, como si fuera dolor de viento, da vómito y éste es amargo. El padecimiento es causado por hacer corajes; en ocasiones no se siente luego la enfermedad, sino que se van recargando los corajes hasta que finalmente la persona termina por enfermarse.

Otros datos. Su fruto es comestible.