Le xíiwa´ bek´ech ak´; u le´o´obe´ ya´ax yéetel jach mejentak; ya´ab u sak yits yan; u lole sak yéetel mejentak u much´muba´o´ ti´mejen kucho´ob; ku ya´lale´ chokó u kuch le xíiwa´ yéetel ku yantal tu jaal bejo´ob.
Ba´ax u belal. Ku ts´akik ba´alo´ob ku jok´ol tu wíinkli máak.
Ba´ax beetik. Ku tsa´ayal ti´ máake´ tumen chokoyol yéetel ma´ u tep´muba ken jok´ok tankab.
Bix u k´a óoltal. Ku ts´ik u sak´il yéetel ku yelel tu´ux yan le yajo´.
Bix u ts´akal. Jun chach u le´ le xíiwa´, ku ya´ach´tal, ku lalaj ka´a p´éel litros ja´ ichíl, ts´o´okole´ ku ts´abal ti´ le k´oja´ano´ u tia´al u p´o´ik tu´ux yan le yajo´.
Enredadera, delgada. Hojas pequeñas de color verde, tiene abundante exudado blanco lechoso. Las flores son pequeñas de color blanco, las cuales se encuentran agrupadas en pequeños racimos. Se considera caliente. Crece a orilla de los caminos.
Uso medicinal. Manchas en la piel: un manojo de hojas se mastrujan en 2 litros de agua. Se lava la parte afectada.
Causas y síntomas de la enfermedad. Se origina cuando una persona estando calurosa sale a la intemperie sin estar abrigado. Da comezón y ardor en la parte afectada.