Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Otomí de Texcatepec, Veracruz.
Paxi Gue Din Othe Ya Nuhu Men Nhietho, Veracruz
[ ]  [ ]  [ ]  [
Nombres botánicos
]  [ ]
K´ama nxing´ueña, Pesmita verde
K´ama nxing´ueña

Rä paxi dh´ö oto rä ndad´o ni rä d´oni, nu u iä paxi xä m´a ngu ma nde metro nu ua iä ie ja iä mbindo rä podh´i ha ra xudh´á. Rä pá paxi. Di te ha iä däpo ne ha iä iu ne ha ia i´undo.

Apu götho thini. Dätho, Debopo, Mbohöi, M´mikua, `Momode, `Moxisa, Nantho, Nden´ai, Ndem´moxi, Ndoni, Ndunguani, Nethet´angu, Nhietho, Nkinjua, Nxo´iu, T´oho, Tudi.

`Me thitzi. Gi pand´ä ni dá pa dä dix´ä rä dä däpá gi k´um´a iä paxi ne gi dhänz´ä, rä vinu corä vinagre. Nu´ä rängí da z´i ä tego di ñh´ení padä gumpä rä m´e. Nu u iä paxí tsá gí hiots´e pa gi ntä.

Nja `ne `me tz´ö ko gue ä nhieni. Tego dí däpä xä `u iä do´io ne rä xudh´a ne hi ngi ne dintsím´é com´a rä däpá. Nu ä rä nh´ení ge rá mpá.


Pesmita verde

Es una planta sin flores ni frutos. Sus hojas forman una matita extendida como de 50 cm de alto. Las hojas son verdes y las recias tienen puntitos cafés por debajo. Es caliente. Crece a orilla de caminos, junto a las peñitas, también en el monte grueso.

Localización geográfica regional. Agua Linda, Amaxac, Ayotuxtla, Benito Juárez, Canoas, Casa Redonda, Cerro Gordo, Chila Enríquez, La Florida, La Mirra, Papatlar, Pericón, Píe de la Cuesta, Sótano, Texcatepec, Tomate, Tzicatlán.

Uso medicinal. Para aliviar la fiebre se ponen plantías en la cara. Las plantías se preparan machacando las hojas y revolviéndolas con vinagre y aguardiente. Revolviendo el jugo de las hojas machacadas con aguardiente se hace una bebida para que den ganas de comer a los enfermos. Hirviendo las hojas se produce vapor, útil para el temazcal.

Causas y síntomas de la enfermedad. Las personas con fiebre tienen dolores de huesos, de espalda y pierden el apetito. Además sudan y les aumenta la temperatura. Es una enfermedad caliente.