Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Otomí de San Juan Ixtenco, Tlaxcala.
Rä B´atha, Ngetho Go Gehya Yä Nfadi Ma Meta Yä Ñáhñu
[ ]  [ ]  [
Nombres en español
]  [ ]  [ ]
Cabezona chica, Cabezona, Cabezona chica, Cabezona
Cabezona chica, Cabezona

Ge n´a rä ndäpo notsi ge rä ndängi ngu kut´a centímetro rä hñets´i ngetho te ma n´a xä nxi, nu yä zi ts´ut´o xä nkoni rä kolo zi rosa, nu yä xi xa nxidi ngu nu rä Lentejilla (tianguispepetla), nu rä doni rä notsi rä t´axi ri hñäts´i ngu rä zi rosa n´ehe pone ha n´a rä zi Ts´ut´o. Nuna ndäpo uni nubye ningi uäi, n´ehe nubyeuäi pe hints´e, te ha rä b´tha, n´ehe dä ts´udi ha yä hñe pe him´e dä ts´udi.

Habu kohi nu yä hnini. Nuna ndäpo ja nuni Nsaxua Ixtenco, San Pablo Citlaltepetl (Trinidad Sänchez Santos) n´e Huamantla de Juárez.

Hanja dä t´ot´e. Nuna Kabezona xähño pa dä t´othe nu rä umui n´e nu yä nk´utämui. Drä thuni n´a o yoho ñäxu nde litro rä dehe ha dä ts´i ngu rä te, nubye dä za ma ñ´u.

Hanja fudi rä hñeni. Nu nk´utamui tudi to tsi rä hñuni xa tse o hinxä hño, n´ehe nu rä umui mahyetho. Ungä rä ndumui.

Pa mar´a yä nt´ot´e. T´ena ge nuna ndäpo xähño para ub´i, pe ma´na xähño nu rä Kabezona dängi o Metatera de gekua ja. Handi: Ya jä´i mäge nuna ndäpo himrä hñei dä ts´udi, mapaya xi rä hñei dä tsudi.


Cabezona chica, Cabezona

Planta pequeñita que mide como unos 5 cm alto porque crece más extendida, sus tallitos son lisos de color como rosita. Hojas anchitas parecidas a la lentejilla (tianguispepetla). Flor blanca chiquita, parecida a una rosita y también salen de un tallito.

Esta planta se da más en tiempo de secas, aunque en lluvias hay pero escasea, crece principalmente en el campo, y barrancas pero no donde quiera se da.

Localización geográfica regional. San Juan Ixtenco, San Pablo Zitlaltepetl (Trinidad Sánchez Santos) y Huamantla de Juárez.

Uso medicinal. Sirve para curar el dolor de barriga o los cólicos (V. dolor de estómago): se hierven una o dos cabecitas en medio litro de agua y se toma como té, a la hora en que se sienta mal.

Causas y síntomas de la enfermedad. Los cólicos dan por comer comida fría o dañosa, también el dolor de barriga da por esta causa. Se siente inflamado el estómago.

Otros datos. Se menciona que esta planta también puede utilizarse para el mal de orín, pero que es mejor usar la cabezona grande o metatera que también se da por aquí. La gente menciona que hasta hace poco todavía era fácil encontrar cualquiera de estas dos plantas, pero que actualmente ya no se encuentran tan fácilmente.