Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Popoluca de Santa Rosa Loma Larga, Municipio de Hueyapan de Ocampo, Veracruz.
Santa Rosa Yagts Lumuj
[ ]  [
Nombres en lengua indígena
]  [ ]  [ ]  [ ]
Pi´chkuy, Limón
Pi´chkuy

Yi´p kuy 4 metro i yukmi´ tsam a´yyiy´ i ay tsam kinpa´, popotam i mooya´ i tyim woyotam, ni´iy i kaatsu´. Yi´p kuy ñiptap anki´im.

Juty tam pa´tpa. Yagats Lumuj, Su´unaxyukmi´, Sabaneta, Samaria, Kan Lumuj.

Tyi cho´yi´ypa. Pu´uka´ je´m jetyajytapa´ap: Ja´ptap mosten i ay, mosten chitkiy chay i´ay mosten chipiltsay i ay i mosten maravilla i ay, ja´ap wattap kun uyan oojo´, akkamtap je´m pu´uka´ innaaka i anmontap kun tsustsay i ay chitkipik.

Tyi´iga´ ta matspa jem ka´akuy. Iga dya ta ku´ayñe´eba tan si.

Tungag datuj. I tyim ku´t tap.


Limón

Arbolito de 4 m de altura aproximadamente, la copa es frondosa. Hojas muy olorosas. Flor blanca. Fruto redondo, muy jugoso, de sabor ácido. Se siembra en los solares.

Localización geográfica regional. Santa Rosa Loma Larga, Barrosa, Sabaneta, Samaria y Loma de Tigre.

Uso medicinal. Granos muy avanzados casi a punto de reventar: se muelen cinco hojas de limón, cinco hojas de bejuco de hoja lisa, cinco hojas de chipile de bejuco, cinco hojas de chipile, cinco hojas de maravilla y se hace una masa con un poquito de aguardiente, se pone alrededor del grano, se tapa y se envuelve con la hoja de bejuco verde de hoja lisa.

Causas y síntomas de la enfermedad. Por falta de higiene.

Otros datos. El fruto es comestible.