Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Tének de la Comunidad De Tanleab Municipio de Huehuetlan, San Luis Potosí.
Tojomtalab Ilal Tenek Ti Al Kuenchal Tanle´ab
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Tsakam akich, Aquiche chiquito
Tsakam akich

Pel y ts´jol xu yejel ox lejab in ye jem; in te´lil ja´lidh ani tsokoy; in xekel lej t´ijax ani walchikte´ ejtil an kamab y serrucho; ani in witsil in kwajbal tsakni´. Walam pel jun y ts´ojol tsamamal. Axi ts´jol ka ejto ka ela´ patal an tamub; ani u witsim ti waxik ani ti belew a its´ an támub.

An bichowchik ju´ta ka ela´. Wa´ats ti bichow Tan ajab, ani ti Dhincabe´.

Eyad ilaltalab. Axi ts´jol u eynal tam a yajnal madhab a ok´ ani tam a kwa´al an k´ak´al. U eynal in xekel o max iba in witsil, ka ejto ka paxk´u alwa´, ani tali ka uts´a tsabil o oxil an taza ta k´icha, ejtil an ja´ ka t´aja´.

An ot´somtalab kal axi yawlats. An yajal k´al a ok´ u tujel tam jun yab u k´apul alwa´ o tam le wat´adh k´ak´ in t´ajal ani in t´ajal jaye tam wat´adh it t´ojnenek ti alte´, ani an yajal kal a ok´, in t´ajal jaye tam jun walkiyame. An yajal ka ats´a ets´ey ta pik´ib ani u ti´tol; an k´ak´al u tujel tam jun u ats´el jaye ani max yab ka beletna´ ta ba´ tanaits u tujel.


Aquiche chiquito

Planta de 3 m de altura, tallo poroso de color café. Hojas pequeñas con las orillas parecidas a los dientes de un serrucho. Flores rojas. Se encuentra durante todo el año, florece por los meses de agosto y septiembre. Se considera fresca.

Localización geográfica regional. Huehuetlán y Coxcatlán.

Uso medicinal. Esta planta se usa para el tratamiento de dolor de cabeza y calentura: con las hojas y la flor se puede preparar un té que se toma de dos a tres veces al día o como agua de tiempo.

Causas y síntomas de la enfermedad. El dolor de cabeza se puede deber a que la persona no come bien, porque el sol está muy fuerte, cansancio por mucho trabajo en el campo, también cuando una persona está ojeada. El dolor casi siempre es en la frente y a veces se sienten como punzadas. La calentura se puede deber a muchas causas como las enfermedades o por mojarse y no cuidarse.