Le xíiwa’ wakbal, mi yan 50 cms u ka’analil; u le’o’obe’ ya’ax yéetel mejentak; u lole’ k’áank’antak, ku xiitil jatskabil yéetel ku muts’ul ken chinik kín; u yicho’obe’ mejentak yéetel ku boxtá ken tajak. Ku ya’lale’ chokó u kuch le xíiwa’ yéetel ku yantal tu pach u yotoch máak.
Ba’ax u belal. Ku ts’akik ba’alo’ob ku jok’ol tu wíinkli máak.
Ba’ax beetik. Il chac león.
Bix u k’a óoltal. Il chac león.
Bix u ts’akal. Jun chach u le’ le xíiwa’, ku ya’ach’tal, ts’o’okole’ ku ts’abal tu’ux yan le yajo’.
Herbácea, erecta, de 50 cm de altura aproximadamente. Hojas pequeñas de color verde. Flores amarillas que se abren en la mañana y se cierran por la tarde. Frutos pequeños de color negro al madurar. Se considera caliente. Crece en los patios de las casas.
Uso medicinal. Ronchas en el cuerpo: un manojo de hojas de esta planta se mastrujan, luego se pone en la parte afectada (V. diarrea).
Causas y síntomas de la enfermedad. Consulte Chac león.