Biblioteca Digital de la Medicina Tradicional Mexicana
Universidad Nacional Autónoma de México
Flora Medicinal Indígena de México
Flora Medicinal Nahua de la Magdalena Tlatelulco, Tlaxcala.
[
Información general
]  [ ]  [ ]  [ ]  [ ]
Jedionda, Jedionda
Jedionda

In se xiuitl tlen moskaltia tlajko metlo uejapa, ukuayo petstik xoxoktik. Ixochio istak o kamotik uejueyak amo tlapoui miek itajka ke se kuatlakuayome uistike amoita kein chilakayotl. In se xiuitl tlen moskaltia xopantla, xochiyoua in noviembre uan diciembre uan mouatsa kejman ye kompiak itljka. Amo mokoua yon mokoni in totonki.

Tlaltikpak kampa kate. In xiuitl moskaltia in La Magdalena Tlaltelulko, Tekpa, Tetela, Teotlalpan, Yoalkoatl, Kalnauak, Komaltiopa uan Poxtla.

Xiuipajtli mojtekiuia. In Hedionda kuali kampa sauame uan kampa kualolokotsiui in ixiua mokoni in ixiua. Kampa kualolokotsiui in ixiua mokoni se maxkochtli in xiuitl, moposonia ika se cubeta atl tlen ikati matlak litlos. In atl motlalia ipan se tina uan ika motema tlajko itlakayo kampa itlakoya tlami, totonki in atl kampa kixikos uan yaske motekati kalitik. Kampa pitsinasi sauame motlalilis in atl ipan sauame niki motekiuia kixtiano kuitlatl.

Tlen ijka pejua uan momachilis in kokolis. In kualolokotsiui pejua pampa tlaseseya, mokokoua in omiyo uan amo uelite se nemis.

In sauame uan xoxokoteuits kisa samolui ipan tlakayotl uan ajuayoke. Niki kualika kampa tsopilo in sayoli.

Nokseki mojtekiuia. Amo tlayolmelaua tleka mokse kualika in xiuitl.


Jedionda

Es una hierba como de 50 cm de alto, su tallo es liso y de color verde. Sus hojas son anchas y picudas, de color verde obscuro. Su flor es blanca o morada y larga, no abre mucho. Da unos como chayotitos espinudos parecidos al chicalote. Se da en el temporal pero da flor por los meses de noviembre y diciembre y se seca después de dar fruto. No se come ni se toma pero es caliente.

Localización geográfica regional. La Magdalena Tlaltelulco, Tecpa, Tetela, Teotlalpa, Yoalcoatl, Calnahuac, Comaltiopa y Poxtla.

Uso medicinal. Sirve para los granos y para los tullimientos. Para los tullimientos o enfriamientos de pies se toma un manojo de la planta y se hierve en una cubeta de 10 litros. Esta agua se vacía en una tina y se da un baño de medio cuerpo hasta la cintura lo más caliente que se aguante y luego se va a descansar. Para reventar los granos se pone su agüita en el grano, también para esto se usa excremento.

Causas y síntomas de la enfermedad. El tullimiento se da por fríos, duelen los huesos y casi no se puede caminar (V. reúma). Los granos y los mezquinos salen así nada más en el cuerpo y algunos dan mucha comezón. También sirve para los granos de piquete de mosco.